Eigen bewijs keert zich tegen Rusland in zaak MH17

Moskou

De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok en zijn Australische collega Marise Payne hebben hun collega’s uit België, Maleisië en Oekraïne verteld dat ze ‘op afzienbare termijn’ met Rusland willen onderhandelen over de aansprakelijkheid voor de ramp met de MH17. Ze zijn hierover al via ‘diplomatieke kanalen in contact met Rusland’, citeerde de NOS minister Blok.

De bekendmaking komt ruim een week na de presentatie door het Russische ministerie van Defensie van nieuwe bewijzen dat de Bukraket waarmee de MH17 is neergeschoten, afkomstig is van het Oekraïense ­leger. Rusland zou de bewijzen overdragen aan het JIT, het gemeenschappelijke onderzoeksteam in Nederland.

Het JIT reageerde nogal onderkoeld. Het zal de bewijzen ‘nauwkeurig bestuderen’, maar tekende wel aan dat eerdere bewijzen, die Rusland als ‘onweerlegbaar’ had gepresenteerd ‘feitelijk onjuist’ bleken te zijn. Het team verwees naar de eerdere verklaring van hetzelfde ministerie van Defensie dat de MH17 toch onweerlegbaar duidelijk was neergehaald door een Oekraïens SU-25 grondaanvalsvliegtuig. Het JIT zei daarmee in diplomatieke taal dat Rusland eerder ronduit leugens had verkocht.

vóór productie gecontroleerd

Maar het is deze keer de Russische pers zelf die de nieuwe bewijzen tegen het vervalsing onthullende licht houdt. De krant Novaya Gazeta draaide de video van het Russische ministerie nog eens af, zette die stil bij de gepresenteerde documenten en keek er nog eens goed naar. Toen viel op dat er wat aparte, lichtere, grotere en afwijkend geschreven versies van het nummer 2 in voorkwamen.

Nog slordiger was, zo ontdekte de redactie van Novaya Gazeta in de kantlijn, dat het document over de volgens de cijfers op 24 december 1986 geproduceerde raket al bijna een jaar eerder door een controleur met de naam Dmitrieva was afgetekend, op 14 januari 1986.

De krant legde de bevindingen voor aan het ministerie van Defensie dat enkele dagen geleden inderdaad antwoordde. Maar, zo schrijft de Novaya Gazeta, ‘nu hebben we alleen nog maar méér vragen’. De antwoorden van het ministerie gingen vooral over de vorm van het gebruikte formulier en verwezen naar een strikte regeling daarvoor. Alleen, het gepresenteerde formulier voldoet daar op juist belangrijke controlepunten niet aan. De vereiste stempels en markeringen ontbreken, het document hoort bij de raket te zijn en dat was het duidelijk niet en het verplichte registratienummer van het document ontbreekt.

Ook het Russische onderzoeksplatform The Insider.ru haalde de beweringen van het Russische ministerie van Defensie onderuit, bijvoorbeeld over zogenaamd vervalste beelden van de Buk-raketinstallatie op weg in Rusland en Oekraïne. Nog vervelender voor het Russische ministerie is een niet meer te ontkennen publicatie van de krant Izvestia van 1 oktober 2008. De krant was toen in handen van Gazprom Media, dat weer grotendeels door het Kremlin werd gecontroleerd. De krant schreef over de dreigende strafvervolging van de toenmalige Oekraïense president Viktor Joesjenko wegens ‘wapenhandel’. De president had een groot gedeelte van de Oekraïense luchtafweerraketten verkocht aan Georgië. Met deze raketten, zo fulmineerde de Izvestia, had Georgië nota bene Russische vliegtuigen neergehaald, in de oorlog van augustus 2008.

In het bijzonder ging het om de verkoop van Buk-M1 raketten – het type waarmee de MH17 is neergeschoten. Deze verkoop veroorzaakte ‘een kolossale schade aan de Oekraïense luchtverdediging’. ‘De Buk-M1 systemen werden onttrokken aan de gevechtsfunctie en het 223e raketregiment bleef eenvoudigweg leeggehaald en buiten gevecht gesteld achter’, aldus het artikel.

In oktober 2008 beschikte het 223e raketregiment dus niet meer over de Buk-M1 systemen. Toch zou dit regiment met een van deze verdwenen raketten in 2014 de MH17 hebben neergehaald, volgens het ‘onweerlegbare bewijs’ van het Russische ministerie van Defensie.

De resterende mogelijkheid dat de MH17 is neergehaald met een raket die vroeger aan het 223e regiment behoorde, ligt in de verovering door Rusland van Georgische Buk-raketsystemen in de rebellerende deelrepubliek Abchazië. Het Russische militaire blad Rode Ster publiceerde daarover op 8 oktober 2008. The Insider.ru citeert het verslag door majoor Vitaly Baranchokov, compleet met foto’s erbij: ‘De systemen bleken volledig inzetbaar. (…) De houten planken waartussen ze waren vervoerd, zaten er nog om. (…) Een paar kilometer voor de grens probeerden de Georgiërs ze nog te vernietigen’. Maar de Russen wisten volgens majoor Baranchikov de raketten veilig naar Rusland te brengen.

internationaal recht

Het zijn lastig te weerleggen publicaties voor het Russische ministerie van Defensie – zeker die van het eigen leger. Maar dat maakt niet uit, blijkt uit de analyse van Gleb Bogush, jurist en docent aan de Moskouse Staatsuniversiteit, in de Moscow Times en Republic.ru. ‘Verwacht geen bekentenis door Moskou’, schrijft hij. Volgens Bogush is de kans erg klein dat Nederland en Australië ooit de Russische verantwoordelijken voor de rechter kunnen brengen. ‘Maar toch, de justitiële machinerie is opgestart, ook al werkt die langzaam. De internationale wetgeving is niet ideaal, levert geen wonderen, maar ze biedt wel mogelijkheden die nog niet iedereen gebruikt.’ Ook voor Rusland is de zaak van de MH17 nog niet afgedaan. <