Het afzettingsproces tegen Trump dreigt een ‘intense climax’ van verdeeldheid te worden

De aanklacht tegen president Donald Trump, die het Huis van Afgevaardigden deze week heeft gepresenteerd, liegt er niet om. Trump en ‘uitsluitend Trump’ is verantwoordelijk voor de aanval op het Capitool op 6 januari, betogen de negen ‘managers’ die namens het Huis de tachtig pagina’s tellende aanklacht hebben ingediend. ‘Het enige eervolle pad voor president Trump was geweest de verkiezingsuitslag te erkennen en zijn nederlaag toe te geven. In plaats daarvan riep hij een meute op naar Washington te komen, zweepte ze op tot een staat van razernij en richtte ze als een geladen kanon langs de Pennsylvania Avenue.’ Aan het eind daarvan wachtte het Capitool.

De door alle Democratische en tien Republikeinse afgevaardigden gesteunde aanklacht is erop gericht Trump niet alleen te veroordelen, maar ook om hem ‘ter bescherming van onze democratie en nationale veiligheid te diskwalificeren voor toekomstige federale ambten’.

En daarmee is het gedaan met de betrekkelijke rust waarin Joe Biden de afgelopen twee weken kon werken. Biden had stilletjes gehoopt dat de Democraten honderd dagen wilden wachten met de afzettingsprocedure, zodat hij zijn beleid eerst goed kon uitrollen, liefst in samenwerking met gematigde Republikeinen. Maar de aanklacht die er nu ligt, stoomt van emoties en woede. Er wordt niet gewacht en de Republikeinse senatoren worden gedwongen voor of tegen Trump te kiezen. Door de meest rechtse flank in de Republikeinse partij wordt nu het beeld opgeroepen van een komende ‘intense climax van de strijd van Trump met de politieke klasse’, zoals de conservatieve commentator Conrad Black het formuleert. Een climax die dinsdag begint en waarin veel beelden van de bestorming en de rol daarin van Trump zullen worden gepresenteerd. Televisiespektakel gegarandeerd en Trump staat sneller dan verwacht weer volop in de schijnwerpers.

In theorie gaat het om de kern van de Amerikaanse Constitutie. Wanneer en hoe mag of moet het Congres de Verenigde Staten beschermen tegen een president die zijn macht misbruikt? Kan dat ook nog na diens aftreden? Ja, stellen de Democraten, gesteund door een handjevol Republikeinen. Er zijn in het verleden voorbeelden van al afgetreden federale ambtsdragers die door de Senaat met terugwerkende kracht zijn afgezet.

Maar daaronder was nog nooit een president en dat is ook de insteek van Trumps advocaten. Die betogen in hun verweerschrift nu al dat een president alleen kan worden afgezet als hij nog in functie is en dat de Constitutie daarvoor is bedoeld.

Dat is niet de aanpak die Trump wilde. Hij stond er tot eind vorige week op dat zijn advocaten de uitslag van de verkiezingen weer zouden aanvechten, en daarmee ook het presidentschap van Biden. Het liep erop uit dat de vijf leidende advocaten opstapten. De twee nieuwe advocaten die nu de verdediging moeten leiden, hebben ervaring in omstreden zaken. Een ervan, David Schoen, verdedigde bijvoorbeeld Al Gore toen hij de verkiezingsoverwinning van George W. Bush aanvocht. Maar ook Schoen maakte samen met zijn collega Bruce Castor duidelijk dat zij de overwinning van Biden niet gaan aanvechten, zoals Trump graag wil. De verdediging richt zich in het verweer op de Constitutie en op de interpretatie van Trumps woorden. Dat Trump in zijn speech tegen de menigte op 6 januari ‘uiting gaf aan zijn overtuiging dat de uitslagen van de verkiezingen verdacht waren’, valt volgens hen onder de vrijheid van meningsuiting.

Met die opstelling wordt het proces nog meer spektakel, want alle uitspraken en daden van Trump komen nu onder het vergrootglas te liggen. Het ‘fight like hell’ waarover Trump het had op 6 januari, komt volop terug, nu in de Senaat. En alles draait weer om zijn persoon.

Het wordt ook een krachtmeting in de Republikeinse partij zelf. De Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden die wel voor de afzettingsprocedure stemden, hebben het zwaar te verduren. Met name Liz Cheney, dochter van voormalig vicepresident Dick Cheney, wordt aangevallen. Haar collega Matt Gaetz reisde zelfs naar haar staat Wyoming om de Republikeinse kiezers daar op te roepen haar bij de voorverkiezingen van komend jaar weg te stemmen. Maar de Republikeinse afgevaardigden durfden woensdag geen maatregelen te nemen tegen Marjorie Greene, aanhanger van de QAnon-samenzweringstheorie, omstreden vanwege haar steun voor oproepen om Democratische politici te berechten en te executeren.

Tegen Trump stemmen is nog steeds politieke zelfmoord in de Republikeinse partij, is de boodschap hiervan voor de Republikeinse senatoren. Maar het maakt ook iets anders duidelijk. Het gaat op dit moment niet om overtuigingen, geloof, of constitutionele argumenten. Het gaat om de macht, in een hard en vaak vuil spel. Met de start van het impeachmentproces in de Senaat, is voor de Republikeinen de campagne voor de tussentijdse verkiezingen van 2022 begonnen. ◀