Doe maar rustig aan met die Joe Biden-euforie in de Europese Unie

Brussel

Blijdschap spatte woensdagmorgen door de plenaire zaal van het Europees Parlement. Warme woorden waren er voor de nieuwe Amerikaanse president Joe Biden en vicepresident Kamala Harris. Soms op het gênante af. De lucht in de zaal trilde er bijna van: nu wordt het licht, de dag breekt aan.

Daarmee gaven veel parlementariërs stem aan talloze Europeanen. Uit een dinsdag gepubliceerd rapport van het Amerikaanse onderzoeksbureau Pew Research Centre blijkt dat zo’n driekwart van de ondervraagde Fransen, Duitsers en Britten Biden vertrouwt en optimistisch is over betere relaties met de Verenigde Staten.

Slechts een enkele Europarlementariër waarschuwde in Brussel voor te veel euforie. Arnaud Danjean was een van hen. Wie enthousiast is over het vertrek van Donald Trump, aldus de Franse christendemocraat, dreigt te vergeten waarom hij nog maar vier jaar geleden werd gekozen: omdat hij een snaar raakte bij kiezers.

Niet alleen sprak Trumps beloofde aanpak van binnenlandse problemen aan, maar eveneens zijn ‘America First’. Ook waar het zijn schimpscheuten richting Europa betrof.

historische kans

Het vertrek van Trump is voor velen een geruststelling na vier jaar Amerikaanse onvoorspelbaarheid in de relatie met Europa. Of zoals Josep Borrell, de hoge EU-vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken, het woensdag in de Brusselse vergaderzaal zei: het presidentschap van Biden is ‘een historische kans’ om de betrekkingen met de Verenigde Staten ‘te versterken’.

Borrell wil snel de daad bij het woord voegen: begin maart moet de nieuwe Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Anthony Blinken, maar eens komen bijpraten, wanneer de EU-ministers van Buitenlandse Zaken elkaar in Lissabon ontmoeten.

Toch lijkt het een vergissing te denken dat het licht vanaf nu alleen maar helderder wordt. Trump was weliswaar uitgesproken EU-vijandig, maar al vóór zijn presidentschap verlegden Amerikaanse presidenten hun focus van Europa naar vooral Azië. Bovendien zal ook Biden de Verenigde Staten logischerwijs op plek één zetten. En de nieuwe president moet hoe dan ook rekening houden met een sterke Republikeinse vertegenwoordiging in het Amerikaanse Congres. Die Republikeinen zullen hem eraan herinneren dat Trump onvrede aanboorde die met zijn vertrek niet is verdwenen.

Dit betekent nogal wat voor de lidstaten van de EU. De Unie moet krachtiger en robuuster worden, erkende voorzitter Charles Michel van de Europese Raad woensdag in het Europees Parlement. ‘De wereld is een stuk complexer, minder stabiel en minder voorspelbaar geworden.’

Hierbij moet de Europese Unie zich een weg banen tussen machtspolitici als Vladimir Putin, Recep Tayyip Erdogan en Xi Jinping. Michel: ‘Meer dan ooit vraagt dit van ons Europeanen om ons eigen lot in handen te nemen, om onze eigen belangen te verdedigen.’

De grote vraag is nu of de EU wel eensgezind genoeg is om deze zelfopgelegde ‘strategische autonomie’ vorm te geven. Het Hongarije van Viktor Orbán bijvoorbeeld schurkt dichter tegen Rusland en China aan dan veel EU-lidstaten lief is. Malta heeft een twijfelachtige relatie met Rusland. En hoe stevig staat de regering in Athene in haar schoenen, nu China zijn invloed steeds verder uitbreidt in Griekse havens?

vuile handen maken

En als die eensgezindheid er wel komt, zal de Unie dan alsnog in staat zijn om haar belangen keihard te verdedigen in een wereld vol machtspolitici?

‘Om de Europese manier van leven te verdedigen, moet Europa zijn tanden durven laten zien, maar ook vuile handen maken door deals te sluiten met regimes die het eigenlijk afkeurt’, zei politiek adviseur en auteur Hans Kribbe zaterdag in de Volkskrant.

Tanden laten zien? Vuile handen maken? Ooit werden de Europese Unie en haar voorgangers opgericht om conflicten op te lossen, niet om ze uit te knokken. Dat zit diep in de genen.