Luister naar

Hans Werkman loopt met Adam door de klei

Nieuws
Hans Werkman, criticus en biograaf, is tachtig geworden. Een beetje in de marge schreef hij altijd ook primair werk, waarvan de roman Het hondje van Sollie het bekendste werd. Uit zijn gedichten maakte hij een keuze.
Rien van den Berg Rien van den Berg
vrijdag 22 februari 2019 om 03:00
Hans Werkman
Hans Werkman Dick Vos

Duizend bunder heet de bundel – en hoe zou dat ook anders. Het gedicht ‘Groninger hogeland’ is veruit zijn bekendste, en terecht: het is een hoogtepunt, en het typeert hem op zijn best: hij beschrijft geraffineerd-eenvoudig wat hij ziet in zijn Groningse ommeland van herkomst:

Hoge hemel, lage grond,

die mij aan uw landschap bond.

// Volle tarwe, sterke wind,

die mij aan uw kluiten bindt.

Het ritme neemt je mee, de parallellismen zijn haast bijbels. En het hele land voegt zich in Werkmans vers, zelfs de namen van de dorpen zijn in harmonie:

Altijd zie ik langs de dijk

Bierum, Roodeschool en Spijk.

// Altijd keer ik tot u weer,

Zeerijp, Eenum, Garrelsweer.

En dan volgt een regel die parallel loopt aan ‘hoge hemel, lage grond’ en ‘volle tarwe, sterke wind’, maar dan net weer anders:

Oude dorpen, oude stijl:

Westeremden, Oldenzijl.

Als lezer, ook als je dit land nog nooit gezien hebt, als de wind er nog nooit door je kleren gesneden heeft en de zon er nog nooit je konen heeft verbrand, weet je dat Werkman hier een wereld beschrijft die nooit mag veranderen. Dit moet mee naar de nieuwe aarde, waarin dit een ‘eeuwig heden’ wordt.

Geef ons in dat eeuwig heden

een vernieuwd Uithuizermeeden.

// [...] En als ik hier dan weer sta,

naast U door de kluiten ga,

// knijp ik in uw Vaderhand:

dank voor dit oneindig land.

Het gedicht ‘Toerist in Drenthe’ opent zo: ‘Bij Beilen staat een bord met: richting Wijster. / Ik zoek een rijmwoord. Beste Breister? Lijster? / Een vogel schreeuwt over een stille trein / dat alle steken hier gevallen zijn. / Het rijmt slechts op geteisterd en ­verbijsterd.’ Hé!? Heeft Werkman serieus overwogen om ‘beste breister’ in een gedicht te zetten? Wat suf! Lijster? Hoe dan!? De zin die volgt poogt ­onmachtig beide rijmwoorden nog een beetje zin te geven in het gedicht, maar gewrongen. Bij Wijster moet je bovendien voor jonge lezers uitleggen dat daar in 1975 een treinkaping plaatsvond met drie doden tot gevolg. En dat je dan de rijmwoorden geteisterd en verbijsterd vindt, tja ... Het punt is: dit is geen gedicht, dit is wat vooráfgaat aan een gedicht, maar wat daarna hoort af te vallen, want in het gedicht dat ontstaat, hoort de taal op spanning te staan. Dat is in Werkmans gedichten lang niet altijd het geval.

Een aangename verrassing is dat Werkman achter in de bundel ook zijn liederen heeft opgenomen. Hier bewaakt Werkman een mooie erfenis. Het christelijk literair tijdschrift Woordwerk, waaraan Werkman zijn naam verbond vanaf de oprichting in 1983 totdat het blad in 1998 opging in de opvolger Liter, heeft altijd aandacht gehad voor het religieuze lied – al was het maar om de dichters van dat soort liederen te stimuleren om te streven naar kwaliteit in hun teksten. En daar zingt ineens het Groninger hogeland weer mee, in een lied over de nieuwe aarde. Dat het niet de nieuwe aarde van straks is, maar de nieuwe aarde van den beginne, maakt niets uit. Bij God is alles ‘eeuwig heden’. Ineens loopt naast Hans Werkman, in de Groninger klei, Adam, uit diezelfde klei gevormd. ¦

Duizend bunder. ­Verzamelde gedichten

Hans Werkman. Uitg. Mozaïek, Utrecht 2019, 176 blz. € 19,99

+ mooi overzicht

- kwaliteit wisselt

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
'In de wandelgangen van de Amsterdamse Stadsschouwburg was meteen sprake van paniek.'

Grote onrust onder schrijvers over mogelijke fusie boekenuitgevers

Auteurs uitgeverij De Bezige Bij zijn zeer bezorgd over plannen voor een fusie tussen uitgeefconcern WPG, waar De Bezige Bij onderdeel van is, en VBK Uitgevers, eigenaar van onder meer de literaire uitgeverijen Atlas Contact en Ambo Anthos.

Angela Saini: ‘Ik geloof niet dat een samenleving automatisch beter is als vrouwen de macht hebben.’

Mannen aan de macht, het is níét natuurlijk, volgens schrijver Angela Saini

‘Wat is van alle tijden?’, vroeg een journalist tijdens een interview aan popster Taylor Swift. ‘Het patriarchaat’, antwoordde ze zonder aarzelen. Maar niets is minder waar, ontdekte wetenschapsjournalist Angela Saini.

Afbeelding

Vechten voor je bestaansrecht in negentig pagina's

Het actieboek voor de Week van het Christelijke Boek is dit jaar geschreven door een Amerikaanse schrijfster. Tamera Alexander - winnaar van vier Christy Awards - komt met de novelle De kans van haar leven en laat de lezer kennismaken met het leven van een vrouwelijke journalis..

'Toch is er nog steeds die associatie van vleesconsumptie met kracht, macht en seksuele potentie.'

Van offercultuur met kilo's vlees naar vegetarisch avondmaal. Hoe onze relatie met dieren is veranderd

'Machtige personen werden volgepropt met vlees totdat ze niet meer kónden.' In het boekessay Waarom we dieren eten verkent cultuurfilosoof Thomas Macho de ingewikkelde relatie tussen mens en dier, vanaf de oertijd tot heden.

Militaire begraafplaats bij Verdun, waar de Europese catastrofe zich in 1916 voltrok.

Europa verkeert in een geestelijke crisis. De schrijver van dit fascinerende boek wijst de oorzaak aan

Als gevolg van het verlichtingsdenken heeft het christendom zijn wervingskracht verloren. Scepsis en twijfel kwamen ervoor in de plaats en baanden de weg voor het huidige complotdenken.

De kathedraal Notre-Dame van Reims vóór de restauratie van Lassus en Viollet-le-Duc; twaalfde en dertiende eeuw. Negentiende-eeuwse gravure door Veuillot, 1881.

Wie dit boek gelezen heeft, begrijpt de middeleeuwen en loopt nooit meer een kathedraal voorbij

De Notre-Dame in Parijs weerspiegelt het denken, voelen en geloven van haar bouwers. In een prachtige heruitgave van een beroemd boek vertelt Georges Duby wat de bouwers van de Notre-Dame bezielde.