Luister naar

Bonhoeffer in beeld

Nieuws
Waarom krijgen we maar geen genoeg van Dietrich Bonhoeffer? Van de Duitse theoloog en verzetsstrijder is nu een ‘beeldbiografie’ verschenen, met – zo belooft de uitgever – nog niet eerder gepubliceerde foto’s.
Dick Schinkelshoek Dick Schinkelshoek
vrijdag 23 november 2018 om 03:00
Een minder bekende foto: Bonhoeffer draagt de zegelring met zijn familiewapen.
Een minder bekende foto: Bonhoeffer draagt de zegelring met zijn familiewapen. uit besproken boek

Over welke twintigste-eeuwse christelijke denker zijn al zeker vier serieuze biografieën verschenen, en nu ook al het – minstens – tweede fotoboek? Dat Dietrich Bonhoeffer tot op vandaag fascineert, heeft maar deels met zijn theologische denken te maken – noteerde biograaf Ferdinand Schlingensiepen al in 2007 (hoewel Bonhoeffer een zeer diepgravend en origineel denker was). Het is vooral dat hij uit zijn theologie politieke consequenties trok, die hem zijn vrijheid en op 9 april 1945 zelfs zijn leven kostten. Dat maakt hem een voorbeeld. En misschien zelfs een moderne heilige, hoewel ­Bonhoeffer de term ‘heilige’ zeker verafschuwd zou hebben.

In 2013 combineerde het Duitse SCM Verlag een verkorte versie van het boek van die andere Bonhoeffer-biograaf, Eric Metaxas, met een reeks bekende én niet eerder gepubliceerde foto’s tot een ‘beeldbiografie’. Die is nu ook in Nederlandse vertaling beschikbaar, uitgebracht door uitgeverij Jongbloed onder de prozaïsche titel Bonhoeffer. Beeldbiografie. Bij uitstek geschikt voor mensen die weleens wat meer willen weten van die Duitse theoloog over wie iedereen het altijd heeft, maar die niet meteen een boek van 400 bladzijden willen wegkauwen.

Overigens is dit al het tweede Bonhoefferfotoboek op de Nederlandse markt. In 2005 kwam uitgeverij Ten Have ook al met iets dergelijks (Dietrich Bonhoeffer. Zijn leven in beeld), gebaseerd op een Duits origineel uit 1986. Het is verramsjt maar hier en daar nog nieuw verkrijgbaar. Het boek van Jongbloed is zonder twijfel een stuk mooier (en in kleur waar dat kan), al zijn veel foto’s waarop Bonhoeffer zelf staat wel gewoon de bekende. Zo gek veel plaatjes werden er gewoonweg nog niet geschoten in die jaren.

Bijzonder zijn de foto’s van enkele handgeschreven brieven van Bonhoeffer. Onder meer zijn ‘verlovingsbrief’ uit de cel aan zijn Maria von Wedemeyer, die juist per brief ‘ja’ had gezegd op zijn huwelijksaanzoek (17 januari 1943): ‘Ik voel dat ik een geschenk heb gekregen dat zijn weerga niet kent – en daar ben ik door overweldigd. Na de verwarrende weken die achter ons liggen, had ik dit niet meer durven hopen.’ Overigens de eerste brief waarin het stel elkaar niet meer met Sie (‘u’) aanspreekt, maar met Du (‘jij’). Ook bevat het boek een foto van een rommelige notitie van Bonhoeffer over ‘religieloos christendom’. In de gevangenis kreeg hij nieuwe inzichten, die hij later in brieven aan zijn vriend (en eerste biograaf) Eberhard Bethge zou uitwerken.

De tekst van het boek is vlot leesbaar.

Een opmerkelijk detail is dat Bonhoeffers laatste woorden ‘Dit is het einde – voor mij het begin’ in de tekst en een foto-onderschrift als feit worden gepresenteerd, en in een voetnoot als mythe worden ontmaskerd.

Dat had wel even – in het voordeel van de voetnoot – rechtgetrokken mogen worden. Maar verder is het, vooral door de vormgeving, een mooi boek waarvoor ongetwijfeld interesse bestaat. ¦

Bonhoeffer. Beeldbiografie

Eric Metaxas (vert. Carola van der Kruk). Uitg. Jongbloed, Heerenveen 2018. 352 blz. € 39,95

+ laagdrempelig Bonboeffer-boek

+ mooi en fris vormgegeven

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Arbeiderswoningen in de Suikerbakkersgang in de Jordaan in Amsterdam in 1895.

De mooiste en de belangrijkste dingen van het moderne leven zijn zó negentiende-eeuws

‘Dat is zó negentiende-eeuws’, wordt er wel gezegd van iets wat achterhaald zou zijn. Maar de grootste zegeningen van de moderne tijd komen uit de negentiende eeuw: van de koude douche tot de parlementaire democratie.

'Migrant Mother' Florence Owens Thompson, en haar kinderen, gefotografeerd door Dorothea Lange (1936).

Jongste Pulitzer Prize winnaar Josephine Johnson schrijft een boek met tijdloze aantrekkingskracht

In weinig woorden schetst Josephine Johnson één beklemmend lang, verschrikkelijk jaar van een arm boerengezin tijdens de depressie. Daarmee wint ze als jongste auteur ooit de Pullitzer Prize.

Murat Isik

De roman die 'de Bijlmer een gezicht gaf' heeft eindelijk een vervolg

Van de Bijlmer naar San Francisco; met het betreden van de nieuwe, vrije wereld is Metin vastbesloten zijn oude zelf achter te laten. Eindelijk kunnen we lezen hoe het hem is vergaan in het nieuwe boek van Murat Isik.

Corrie ten Boom met de Duitse luitenant Hans Rahms in 1951. Rahms was haar ondervrager toen ze gevangen zat in Scheveningen. Hij stelde veel vragen over haar geloof. Na de oorlog kwam hij zelf tot geloof.

Wat maakt Corrie ten Boom zo uitzonderlijk? 'Ze vergaf haar vijanden na de oorlog'

Corrie ten Boom verborg Joden in haar huis in Haarlem. Maar dat is niet wat haar uitzonderlijk maakt, vindt de Amerikaanse auteur Larry Loftis. ‘Ze vergaf de man die haar verraden had. Ze stopte nooit met liefhebben.’

'In de wandelgangen van de Amsterdamse Stadsschouwburg was meteen sprake van paniek.'

Grote onrust onder schrijvers over mogelijke fusie boekenuitgevers

Auteurs uitgeverij De Bezige Bij zijn zeer bezorgd over plannen voor een fusie tussen uitgeefconcern WPG, waar De Bezige Bij onderdeel van is, en VBK Uitgevers, eigenaar van onder meer de literaire uitgeverijen Atlas Contact en Ambo Anthos.

Angela Saini: ‘Ik geloof niet dat een samenleving automatisch beter is als vrouwen de macht hebben.’

Mannen aan de macht, het is níét natuurlijk, volgens schrijver Angela Saini

‘Wat is van alle tijden?’, vroeg een journalist tijdens een interview aan popster Taylor Swift. ‘Het patriarchaat’, antwoordde ze zonder aarzelen. Maar niets is minder waar, ontdekte wetenschapsjournalist Angela Saini.