Luister naar

Dus de Hagia Sophia wordt weer moskee. Dit is een kans: laat het patriarchaat naar Griekenland verhuizen

Opinie
Nu de Hagia Sophia weer moskee wordt, kan het patriarchaat van Constantinopel beter naar het vrije Griekenland verhuizen.
woensdag 15 juli 2020 om 18:27 aangepast 19:08
Bartholomeüs I, een patriarch van en in de wereld.
Bartholomeüs I, een patriarch van en in de wereld. beeld afp / Ozan Kose

Als iemand die de Oosters-Orthodoxe Kerk redelijk kent, voel ik enerzijds wel degelijk de pijn die veel orthodoxe christenen voelen bij het besluit van Turkije om van de Hagia Sophia weer een moskee te maken. Maar anderzijds vraag ik me af, en dat gevoel overheerst bij mij: waar hebben we het eigenlijk over, hoe belangrijk is dit nu ten diepste?

De Hagia Sophia (kathedraal van de Heilige Wijsheid) is immers al sinds halverwege de vijftiende eeuw geen christelijke kerk meer. Daarna was het tot 1934 een moskee en sindsdien is het een museum. Ofwel, het is achthonderd jaar een belangrijke christelijke kerk geweest, met een belangrijke geschiedenis, en een belangrijk symbool van en voor de oosterse kerk van de ‘zeven oecumenische concilies’.

Maar het is dus ook al bijna zeshonderd jaar géén christelijke kerk meer. Als er nog altaren staan, dan zijn die ongetwijfeld ontdaan van de relieken. Het is geen gewijde kerk meer, er hangt geen geur van wierook meer, er branden geen lampen meer voor de iconen, er vinden geen liturgische rituelen meer plaats. De facto is het nu een prachtig, heel oud, maar ‘gewoon’ monumentaal gebouw.

een nieuw Constantinopel

Ik weet dat ik hiermee tegen veel schenen schop, maar dit is een mooi moment om een van de vele tradities rigoureus overboord te gooien. De oosterse kerk is gebaseerd op traditie. Het is niet voor niets dat voor orthodoxen niet alleen de Bijbel leidend is, maar dat de traditie een bijna net zo belangrijke plaats inneemt.

Zonder de kerkvaders uit de eerste eeuwen en zonder de zeven oecumenische concilies - tussen 325 en 787 - had de christelijke kerk er heel anders uitgezien - de protestantse kerken óók. Maar aan de andere kant: niet alle tradities hoeven in beton gegoten te zijn; tradities moeten kunnen meebewegen met de tijd.

Ik voel de pijn, maar dit is ook een kans, een zegen.

En daarom lijkt mij dit hét moment voor het patriarchaat om de Phanar in Istanbul (het oude Constantinopel, het ‘nieuwe Rome’) te verlaten en het patriarchaat te vestigen in Griekenland. Hetzelfde geldt voor het theologisch instituut van Halki.

De Orthodoxe Kerk kan dan in Griekenland een nieuw Nieuw Rome, of beter: een Nieuw Constantinopel vestigen en een nieuw theologisch instituut. En de Oecumenisch Patriarch kan weer de status krijgen die hem toekomt.

Dat gaat niet in Turkije, waar ieder woord op een goudschaaltje moet worden gewogen en waar nagenoeg iedere uitspraak in het geopolitieke licht wordt bezien. In het ‘vrije Westen’ kan hij weer met een vrije stem de herder en de ‘eerste onder gelijken’ van de orthodoxe wereld te zijn.

Patriarch Bartholomeus is een patriarch van en in deze wereld. Daar waar de meeste andere patriarchen zich opsluiten in hun eigen lokale kerkelijke bubbels en hun regeringen naar de mond praten, komt Bartholomeus op voor vrede, gerechtigheid en heelheid van de schepping in de hele wereld. Met andere woorden: dit is een kans, een zegen.

parochies blijven

Zou een vertrek van het patriarchaat gevolgen hebben voor de christenen in Turkije?

Volgens de tellingen zijn er nog iets meer dan 100.000 christenen in Turkije. Van hen zijn nog circa 2500 Grieks-orthodoxen.

Verhuizing van het patriarchaat zal bitter zijn, vooral voor die laatste groep, maar met het patriarchaat verdwijnen de parochies nog niet.

Ik ben me ervan bewust dat dit een theoretisch verhaal is (“droom maar verder”), maar ik gun het dit patriarchaat en deze patriarch oprecht. <

Dit is een opiniebijdrage. De mening van de auteur is niet per se het standpunt van de redactie. Wilt u reageren? Stuur dan een brief (maximaal 200 woorden) naar opinie@nd.nl
Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Bij christelijke organisaties lopen geloof en werk soms op een ongezonde manier door elkaar.

Werken bij christelijke organisatie valt soms tegen: zalvende woorden maar onrecht blijft bestaan

Het Nederlands Dagblad besteedde aandacht aan manipulatie, machtsmisbruik in de evangelische wereld. Maar het probleem speelt ook bij andere christelijke organisaties, schrijft Ineke Evink van vakorganisatie CGMV.

Mark Rutte, Geert Wilders en Sigrid Kaag. We hebben deze drie soorten politici nodig. Sterker, we zijn zélf van dit soort types en gedragen ons er naar.

We zijn saai, moralist en boos. En zo zijn ook onze politici. Daarom kunnen ze lastig samenwerken

Wij Nederlanders lijken op Rutte, Kaag en Wilders. Frank van den Heuvel laat zien hoe het karakter van iedere Nederlander bij een van deze drie politici past.

Stel dat ‘doe dit, tot Mijn gedachtenis’ al begint op het land? Dat is dus niet: onderwerp de grond aan een regime van uitputting, tot Mijn gedachtenis.

Avondmaal en eucharistie beginnen in de grond, waar het krioelt van torren en wormen

Jezus zegt niet: spuit gif op de vrucht en het blad en dood in het voorbijgaan alles er omheen, tot Mijn gedachtenis. Theoloog en boer in opleiding Elsa Eikema stelt prikkelende vragen bij ons avondmaal.

Afbeelding

Hoe het lijntje tussen de Nederlandse Gereformeerde Kerken en Israël hersteld kan worden

De Nederlandse Gereformeerde Kerken knipten het 'officiële lijntje' met Israël door, maar zoeken tegelijkertijd naar een manier om toch verbondenheid te tonen. Lieddichter Ria Borkent doet een voorstel.

Behandeling in de gesloten jeugdzorg heeft geen enkele kans van slagen zolang het aan echte nabijheid van hulpverleners ontbreekt.

Staatssecretaris Van Ooijen en Kamerleden, zet jullie boosheid over gesloten jeugdzorg om in actie

Hoe kan het dat staatssecretaris Van Ooijen (VWS) zegt dat de gesloten jeugdzorg misschien maar wat langer open moet blijven? Maak liever meer vaart om goede alternatieven te vinden, betoogt Margot Ende-van den Broek.

De Duitse bondskanselier Scholz staat onder druk: welke wapens gaat hij Oekraïne leveren?

Bondskanselier Scholtz kan een andere keus maken en zo een moreel belangrijke daad verrichten

Komende paasdagen vinden in Duitse steden vredesdemonstraties plaats. De leuze is: ‘Nooit weer oorlog is nú’. Want nú wordt besloten welke wapens Duitsland aan Oekraïne levert. Hans Ester legt uit hoe gevoelig dat ligt.