Luister naar

De Groningse priester die zijn geloof wilde politiseren

Achtergrond
De Groninger priester en politicus Herman Verbeek wilde recht doen aan het radicale christendom. ‘Hoewel zijn geloof veranderde, is hij dezelfde principiële man gebleven’, zegt zijn biograaf Stefan van der Poel.
Ilona de Lange Ilona de Lange
vrijdag 26 juni 2020 om 03:00 aangepast 06:30
Herman Verbeek
Herman Verbeek beeld ANP Kippa

Groningen

Het huis van oud-parlementariër en priester Herman Verbeek (1936-2013) in Groningen was een ‘eenmansabdij’. ‘Ik zie me daar nog zitten met hem, bij een kaarsje en een pot koffie’, zegt Stefan van der Poel (51), universitair docent ­eigentijdse geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Van der Poel schreef jaren geleden een boek over de synagoge van Groningen en sprak daarvoor met priester Herman Verbeek, die jarenlang voorzitter was van de Stichting Folkingestraat Synagoge. 

‘Ik raakte geïnteresseerd in de man en hoe sober hij leefde.’ De twee mannen hielden contact. ‘Af en toe stuurde Herman mij een postkaart.’ Op Verbeeks begrafenis bleken totaal verschillende mensen een band te hebben met de politicus en priester. Er spraken tijdens de viering een bisschop, een biologische boer, een Jood, een norbertijner monnik en een oud-lid van het Europees Parlement. Na afloop van de rouwdienst kregen de bezoekers een boek van de hand van Verbeek mee, met zijn eigen herinneringen. Er bleek nog elf meter aan eigen archief vrij te komen, Van der Poel mocht erin duiken. Zijn boek Herman Verbeek: priester, politicus, publicist kwam uit tijdens de Boekenweek met het thema ‘rebellen en dwarsdenkers’, maar wordt dit weekend gepresenteerd.

geestelijke vader

Verbeek wilde de politiek ‘spiritueler’ maken, en het geloof politiseren. De wortels van zijn spiritualiteit werden volgens Van der Poel in zijn jeugd gelegd. ‘De enige plek waar hij niet geslagen werd door zijn vader, een arts en bullebak, was in de kerk en in de tuin. Hij vluchtte geregeld vanuit huis naar het kapelletje van het Rooms-Katholiek Ziekenhuis in Groningen of naar de tuin met de bloemen en planten. Daar was rust, waar de religiositeit kon groeien.’ 


Herman Verbeek tijdens zijn eerste Heilige Mis in de San Salvatorkerk in Groningen (1963) en in 2000 (inzet). - beeld Piet Boonstra

Een probleem met gezag heeft hij de rest van zijn leven gehad. Toen de conservatieve priester Wim Eijk op 6 november 1999 in de Jozefkerk werd gewijd als bisschop van Groningen, stond Verbeek buiten te protesteren. Hij noemde de wijding ‘een Romeinse machtsgreep’. Tijdens zijn studie was Verbeek een bewonderaar van priester Jan van Kilsdonk, zijn ‘geestelijke vader’, van wie hij in Amsterdam college had gekregen. Van Kilsdonk hielp armen en aidspatiënten zonder aanzien des persoons. Hij was in de jaren zestig actief binnen de katholieke stroming die het christendom joodser wilde maken. Verbeek hekelde het beeld van Jezus als ‘olympische God’, hoe deze ‘helemaal werd ‘vergriekst’ en ‘losgerukt van zijn joodse wortels’. ‘Jezus werd voor hem een revolutionair figuur die opriep de wereld beter te maken’, zegt Van der Spoel. ‘Dit verklaart deels zijn fascinatie voor het jodendom, waarin “het herstellen van de wereld” een opdracht is.’

De wereld verbeteren probeert Verbeek als partijvoorzitter en Europees Parlementslid voor de Politieke Partij ­Radicalen (PPR), een progressief-christelijke partij, die is opgegaan in GroenLinks. ‘Principes stonden bij deze partij centraal, niet belangen. Zijn minachting voor het CDA duurde zijn leven lang’, zegt Van der Spoel. Die partij vond hij opportunistisch. Het christendom riep hem op, samen met anderen, te strijden tegen armoede en voor mensen en natuur. Later in zijn leven had hij behoefte aan stilte en inkeer in die eenmansabdij. Honderden ‘zangen’, gedichten over zijn innerlijke leven, schreef hij daar in afzondering.

publiek nodig

Wat geloofde de priester, die zichzelf met toestemming van de bisschop later in zijn leven ‘vrije theoloog’ liet noemen, eigenlijk nog? ‘Ik denk dat hij nooit antwoord zou geven op de vraag of God bestaat’, zegt Van der Poel. ‘Dan zou hij terugvallen op dogma’s en dat wilde hij niet.’ Verbeek maakte geen onderscheid meer in mensen die geloofden en niet. Hij keek naar hoe mensen met elkaar en de natuur omgingen. De priester preekte alleen nog maar in oecumenische gemeenschappen, vaak in de Pepergasthuiskerk in Groningen. ‘Hij had aanhang en kon mensen tot tranen toe roeren. Anderen vonden hem een egocentrische man, die publiek nodig had.’

Dit weekend krijgt Max van den Berg, oud-commissaris van de koning in Groningen en oud-voorzitter van de landelijke PvdA, het eerste exemplaar uitgereikt. ‘Ik vroeg hem onlangs of hij Verbeek een goede politicus vond’, zegt Van der Poel. ‘Hij zei snel en eerlijk: “Nee, Herman kon goed verhalen vertellen, maar een politicus moet ook in staat zijn eindeloze vergaderingen voor te zitten en compromissen te sluiten.”’ Van der Poel: ‘Verbeek was iemand die liever discipelen om zich heen verzamelde dan dat hij onderhandelde.’ <

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Ruben van Wingerden: 'Als je een kruis met overtuiging draagt, dan lijkt me dat mooi en goed. Zeker als je je ervan bewust bent dat het gaat om Jezus, die aan dat kruis is gestorven.'

Hoe het kruis van martelwerktuig tot symbool van overwinning werd. 'Als fashion item vind ik het storend'

Christenen realiseren zich te weinig dat het kruis een martelwerktuig was, bedoeld om vernedering en angst in te boezemen, stelt Ruben van Wingerden. ‘Ik zou nooit “kruisig hem, kruisig hem” roepen bij The Passion.’

Laurens van Gurp tekende een verlaten stad. Hij wordt voor zijn gedetailleerde werk geïnspireerd door architectuur en de natuur die hem omringt.

Drie dingen die ik leerde van Goede Vrijdag. 'Het geheim is groot, maar een kind voelt het aan'

Hoe doorleef je in een geseculariseerde tijd Goede Vrijdag? Theoloog des Vaderlands Kees van Ekris komt met drie woorden die leven én samenlevingen kunnen veranderen.

De Nederlands hervormde kerk in Landsmeer raakte leeg in 2002 en werd in 2015 verkocht aan de van oorsprong Filipijnse Iglesia Ni Cristo.

Protestants noorden ontkerkelijkte sneller dan katholiek zuiden. Landsmeer spant voorlopig de kroon

Protestantse kerken zagen hun ledenaantallen eerder teruglopen dan katholieke en Noord-Nederland ontkerkelijkte forser dan het roomse zuiden. Na een vertraging begin deze eeuw gaat de secularisering nu harder dan ooit.

Patrick van der Linden (48), Niels Stouten (30) en Lia Verhaar (46)

De muziek van Bach verwondert deze mensen: 'De Johannes-Passion laat Jezus al 300 jaar als Heer zien'

De Johannes-Passion van Bach bestaat 300 jaar. Daarom wordt het stuk dit jaar extra vaak uitgevoerd tijdens de passietijd. Drie liefhebbers over hun ervaringen: 'Al ken ik het stuk goed, elke uitvoering is weer anders.'

De helft van de Duitse bevolking vindt dat het dansverbod op Goede Vrijdag wel wat versoepeld mag worden.

Waarom dansen op Goede Vrijdag is verboden in Duitsland en dat voorlopig zo blijft

Dansen in discotheken is op Goede Vrijdag verboden in Duitsland. Lang niet iedereen is het eens met het ‘dansverbod’. Toch blijft het van kracht. ‘Juist in onze tijd is het goed om even stil te staan.’

Petraeus werd uitverkoren om de serie te schieten, onder andere in de Armeens Apostolische Kerk Surp Hoki.

Voor zijn bekroonde fotoserie bezocht Bram 36 migrantenkerken. 'Soms is het prachtig, soms totale herrie'

Zesendertig zondagen ging fotograaf Bram Petraeus naar een migrantenkerk. Voor zijn fotoserie krijgt hij de Zilveren Camera 2023, een journalistieke prijs. 'Na een paar zondagen heb ik toch maar oordopjes meegenomen.'