8 november 2013 om 09:42
Luister naar

De wijsheid van Lewis

Het is dezer dagen C.S. Lewis wat de klok slaat. Het is vijftig jaar geleden dat hij overleed, en dat wordt allerwegen aangegrepen om hem te herdenken, boeken (her) uit te geven, te congresseren en over hem te schrijven.

Als ik mij niet vergis, kan Lewis tegenwoordig op een breder lezerspubliek rekenen dan, zeg, in het jaar van zijn overlijden, en zelfs dan tot voor kort. In 1998, toen we zijn honderdste geboortedag herdachten, maakte ik als journalist van het Reformatorisch Dagblad een dikke bijlage over hem. Dat was toen niet geheel onomstreden. En alhoewel ik toen zelf al voor Lewis gewonnen was, kon ik me de terughoudendheid wel voorstellen. Op de middelbare school had ik klasgenoten gehad die altijd met Lewis schermden. Dat waren altijd dezelfde evangelische jongens geweest. Die Lewis leek me toen echt iemand die jou met een paar simpele, verstandelijke redeneringen een even simplistisch EO-geloof wilde aanpraten.

Later ontdekte ik dat die EO-dominee een groot geleerde was geweest. Na die ontdekking ben ik ook zijn theologisch werk gaan lezen. Ook dat sprak mij enorm aan. Waarom dat zo was, kon ik aanvankelijk niet goed onder woorden brengen. Het zat m in de stijl, in het klassieke van zijn denken en in het onmiskenbare plezier waarmee hij alles had opgeschreven. Maar er was meer dan alleen die mysterieuze leesbaarheid. Ik denk dat dat meer de redenen omvat waarom Lewis zo populair is geworden, ook in kringen die hem, net als ik destijds, met enige argwaan hebben bejegend.

verlangen

In de eerste plaats gaat het om de katholiciteit van zijn denken. Lewis kerkte in de Church of England, maar hield zich nooit met binnenkerkelijke kwesties bezig. Een van zijn beste boeken is Mere Christianity, uitstekend vertaald als Onversneden christendom (uitstekend, wanneer men bedenkt dat het woord sektarisch is afgeleid van een woord dat snijden betekent). Daarin beschrijft hij het algemeen en ongetwijfeld christelijk geloof, zoals dat altijd en overal en door iedereen is beleden. Lewis is de man van een soort 12 artikelen-oecumene en dat is een verademing.

Het werk van Lewis is verder doortrokken van een belangrijke notie die Lewis zelf Joy noemde. Letterlijk betekent dat natuurlijk vreugde, maar daarmee is niet alles gezegd. Het gaat om het verlangen dat diep in het hart van ieder mens huist, een verlangen dat voortkomt uit een verdrietig stemmend gemis en dat door een gedicht, de liefde, de wondere schoonheid van de natuur, het geluid van de vleugels van overtrekkende vogels kan worden opgeroepen. Het verlangen richt zich op tal van zaken, maar er ligt altijd iets achter die zaken. Ons verlangen blijft hier altijd onvervuld. Uiteindelijk is er slechts één die die leegte kan vullen: God.

weldadig

Met die centrale notie hangt een andere gedachte samen, namelijk die van de (oorspronkelijk) goede, zinvolle schepping. Onze natuur is op God aangelegd. Zij wordt door de genade vervolmaakt. Het geloof herstelt ons tot het normale en natuurlijke. De zonde is abnormaal en onnatuurlijk.

Dat normale en natuurlijke uit zich bij Lewis, tot slot, in een soort onbekommerdheid, die al even weldadig aandoet. Het gaat daarbij om het vermogen onszelf te vergeten en ons te richten op de dingen buiten onszelf, op God, op onze geliefden, op onze taken en dorre plichten.

vreugde

Behalve waardering blijft het werk van Lewis ook kritiek ontmoeten, soms zelfs bij een en dezelfde persoon. Dr. P. de Vries, hersteld-hervormd predikant in Boven-Hardinxveld, bijvoorbeeld heeft in enkele artikelen niet alleen zijn respect voor de apologetische waarde van Lewis boeken geuit, maar ook de kanttekening geplaatst, dat dat werk zelden uitloopt op een heldere lofzang op de persoon van Christus en diens plaatsvervangend sterven voor onze zonden, zoals je dat bijvoorbeeld in de werken van puriteinen aantreft. Als je hun werken en Lewis op dit punt vergelijkt, is die vaststelling juist. Lewis geest reisde niet door de diepe dalen in een landschap van Schotse woeste hoogten, maar door de zacht golvende, Engelse heuvels.

Lewis is populair geworden door de films over zijn leven en door de verfilming van zijn Narnia-sprookjes. In dat levensverhaal gaat het dan vooral over zijn late huwelijk met Joy Davidman, die kort na hun trouwen aan kanker overleed. Dat is goed en wel, maar er is niets beter dan zijn boeken te lezen en zichzelf de vreugde te gunnen van een inwijding in de schat aan kennis en wijsheid die Lewis heeft nagelaten.

Dr. Bart Jan Spruyt is voorzitter van de Edmund Burke Stichting, een conservatieve denktank. Hij schrijft op deze plaats maandelijks een column.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Feniks de la Fosse

'Zijn ex regeert ons huishouden, ik kan er niet meer tegen.' Hoe kan dit worden opgelost?

‘Ik heb het nodig dat je me geruststelt’, zegt een vrouw tegen haar partner in de praktijk van relatiecoach Feniks de la Fosse tegen. ‘Ik ben gewoon onzeker en heb het nodig om te horen dat ik nummer één ben.’

Wim Dekker is lector informele netwerken en laatmoderniteit aan de Christelijke Hogeschool Ede.

Het gepest van Wilders mag niet gewoon zijn. Timmermans heeft hulp van andere Kamerleden nodig

Wim Dekker hoopt dat het fatsoenlijke deel van de Kamer niet in debat gaat over wat fatsoen is, maar soeverein afstand neemt van onfatsoen. En hij vraagt om gebed voor Frans Timmermans.

Zo sensationeel is dat boek van David de Vos niet, al suggereert hij het graag

Evangelisch prediker David de Vos prijst zijn verhaal aan als ‘het meest gedurfde en ongefilterde boek over de christelijke wereld dat je gaat lezen’. Verkooppraat, volgens Reina Wiskerke.

Kelly Keasberry is theoloog en pastoraal medewerker bij ziekenhuis AZ Monica in Deurne en Antwerpen.

Ambtenaren, managers, artsen of docenten: grijp eens wat vaker naar de gieter

Voor mij als ziekenhuispastor was het uitsterfbeleid niet om aan te zien, schrijft Kelly Keasberry. Na werktijd besloot ik tot een reddingsoperatie. Gewapend met een gietertje, een schaar en een emmer van de schoonmaker.

Anita Zeldenrust is ouder van een gezinshuis voor kinderen die (soms tijdelijk) niet thuis kunnen wonen.

Stilte kan confronterend zijn. Als de geluiden van buiten verstommen, gaat je binnenwereld aan de gang

Stilte kan confronterend zijn. Als de geluiden van buiten zijn verstomd, gaat je binnenwereld aan de gang. Het is mij lang gelukt dat uit de weg te gaan, schrijft Anita Zeldenrust. Drukte is een statussymbool.

nd

In Amsterdam zit een witte duif klem. Hoe kan ik de vogel nog redden? Klimmend, via de regenpijp?

Wat doe je als je ziet dat er een vogel verstrikt is geraakt in een net? Op één-hoog? Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. Maar er is toch hoop.

George Harinck is rector magnificus aan de Theologische Universiteit Utrecht.

Laat kinderen weer sleutelteksten uit de Bijbel, de geschiedenis en de literatuur uit het hoofd leren

Het is ronduit zonde dat we tegenwoordig bijna niets meer uit ons hoofd leren. Want wat je niet bezit, kun je jezelf niet herinneren. Zorg daarom voor een goed gevulde binnenkamer, stelt George Harinck.

Hans Werkman

Bezwijkt in christelijke gedichten de poëzie 'onder de last van de boodschap'?

Lieddichter Ad de Besten was een meelevend christen, maar christelijke poëzie, moest dat zonodig? Hij las het werk van enkele christelijke dichters en constateerde dat dit wantrouwen geen nieuw voedsel heeft gevonden.

Bart Jan Spruyt is historicus en docent kerkgeschiedenis aan het Hersteld Hervormd Seminarium.

Nederlandse benadering van mensen met twijfels over hun gender wordt steeds meer bekritiseerd

Het beleid om jonge mensen met genderdysforie met puberteitsblokkers te behandelen, wordt in steeds meer landen herzien, ziet Bart Jan Spruyt. Hij betreurt dat die kentering bij Nederlandse politici niet doordringt.