In de leer bij een edelsmid
Zelf een kunstig sieraad smeden tijdens een workshop. Zonder kennis of vaardigheid kom je binnen en na afloop ga je met een professioneel ogend resultaat de deur uit. Met dank aan de meester. De leermeester is in dit geval edelsmid Hanneke van der Haven. In haar atelier achter het woonhuis in Tiel geeft ze workshops edelsmeden. Van der Haven wordt bijgestaan door haar man Chris Koolma die een instrumentmakersopleiding heeft.
Ter gelegenheid van de dertigste verjaardag van Monique geven haar zussen Daphne en Joyce haar een workshop cadeau. Ook moeder Nelleke is van de partij. Wat gaan ze maken? De keuze is uit een ring, een broche, een hanger of oorbellen. Een collier of armband is te veel werk voor drieënhalf uur, geeft Van der Haven aan.
werkstukken
In het atelier en op de website zijn voorbeelden te zien van haalbare werkstukken. Van der Haven werkt hoofdzakelijk met zilver, omdat dat goed te bewerken is, ook voor workshopdeelnemers. De sieraden worden gezaagd uit zilverplaat of gemaakt van ronddraad. Monique en Joyce kiezen voor een ring, Daphne en Nelleke voor een hanger.
Koolma berekent de omtrek van de ringen en overlegt over de breedte. De zussen willen beiden een ring die aan de bovenkant een bredere uitloop heeft. Nauwkeurig bestuderen ze hun vingers en overleggen met Koolma hoe breed de uitloop zal worden. Als je kiest voor 9 mm, moet je het zilver zagen op 10 mm. Door het recht te maken kom je dan weer uit op ongeveer 9mm, zegt Koolma.
sieraad
Daphne kiest voor een hanger in de vorm van een ster: Ik draag graag colliers en heb wat met sterren. In het mandje met mallen zoekt ze naar een ster in de maat die ze hebben wil. Ze wil hem groter. Het wordt zon 6x6 cm. Als je deze maat wilt, bereken ik eerst even de zilverprijs voor je. Dan weet je wat het gaat kosten, zegt Hanneke van der Haven.
Intussen heeft Nelleke een patroontje uitgezocht voor een rechthoekige hanger. Over deze rechthoek wil ik een smal, iets langer plaatje laten komen. De sieraden kunnen voorzien worden van edelstenen in zettingen. Maar dat is voor een later stadium. Maak eerst je sieraad en beslis daarna of je er een steen op wilt of niet, aldus de edelsmid.
schuren
Het zagen van het zilver gebeurt met een figuurzaag. Het is een kwestie van rustig zagen zonder veel kracht te zetten, anders knapt het zaagje. Nelleke hamert daarna haar hanger. Wat simpel is het eigenlijk. Je legt het zilverplaatje op een grindtegel en slaat er met een hamer op. In het begin sloeg ik voorzichtig, maar dan lukt het dus niet. Je moet echt flink slaan en het plaatje steeds omdraaien.
Joyce heeft haar ring gezaagd en is de zijkanten aan het schuren. Het schuurpapier zit vast op een plankje dat op tafel ligt. Ze houdt het reepje zilver vast en gaat er mee over het schuurpapier.Stevig schuren tot het helemaal vlak is, ook al wordt het heet, instrueert Koolma. Intussen leert hij Daphne dat ze haar ster van de punt naar het midden moet zagen. Wie niet helemaal recht zaagt, stelt hij gerust door te zeggen dat hij de ergste hobbels er wel af zal vijlen.
smeltpunt
Na het vijlen en schuren gaan Joyce en Monique hun ring krassen. Van der Haven adviseert om het zilver te bewerken, want het is veel werk om het perfect glad te schuren. Behalve krassen kun je het hameren of walsen met een kant er tussen. De edelsmid laat zien hoe dat gaat. Eerst wordt het zilver zacht gemaakt door het te verhitten met een brander. Het zilver heeft een smeltpunt van 800 graden Celsius. De vlam is 2400 graden Celsius.
Het duurt even voordat het zilver op temperatuur is. Zodra er een oxidehuidkleur op het zilver komt, gaat de brander uit en wordt het zilver in een afbijtbadje van 80 graden Celsius gelegd, zodat vet, vuil en oxide verdwijnen. Het zilverplaatje gaat samen met een stukje kant door de wals. De kantafdruk geeft een speels effect aan het zilver.
gedenkwaardiger
Ook voor het buigen van de ring moet het zilver eerst zachter worden gemaakt door het te verhitten. Onder toeziend oog van Koolma verhit José het zilver. Ze pakt het met een pincet beet en laat het onder de kraan afkoelen. Koolma neemt, afgestemd op de dikte van haar vinger, een ronde staaf van 17 mm dik. Met moeite duwt Joyce het zilver om de stang. Breek ik m niet?, vraagt ze ongerust. Koolma vertelt dat zilver heel wat kan hebben en dat het weer harder wordt door erop te slaan. Tenslotte moet ze de ring met de hamer rond slaan.
Als Monique dezelfde handelingen heeft verricht, twijfelt ze of ze op een uiteinde een dun zilveren plaatje in de vorm van een M zal aanbrengen. Haar zussen kijken mee. Uiteindelijk kiest ze voor een extra stukje glad zilver boven op haar gekraste ring. Ze zaagt en schuurt en Van der Haven soldeert het vast. Wauw, heb ik dit gemaakt? Evenals de andere deelnemers is Monique heel tevreden met haar zelfgemaakte verjaardagscadeau. Aanvankelijk twijfelde ze over een ring of een hanger, maar ze is nu blij dat ze een ring heeft gekozen. Ik had geen mooie ring en vind een ring toch gedenkwaardiger.
vernieuwing
Hanneke van der Haven maakte in 1990 de switch van de gehandicaptenzorg naar het edelsmeden. Als ik het over kon doen, zou ik direct met edelsmeden begonnen zijn. Ik heb een goede tijd gehad in de zorg, maar het edelsmeden heeft mijn hart, vertelt ze. Na de opleiding begon ze met een atelier aan huis. In haar ontwerpen zoekt ze naar draagbaarheid en vernieuwing.
Klanten kunnen bij haar terecht voor nieuwe sieraden, maar ook voor reparatie of voor het omvormen van oude sieraden tot een nieuw. Mijn kracht ligt in mijn betrokkenheid, zowel op het materiaal als op de drager, vertelt ze. Deze betrokkenheid vormt zeker ook de basis van het succes van de workshops. Het is niet erg om onvolkomenheden in het werk van deelnemers weer goed te maken, vindt de edelsmid. Het is juist leuk, meestal kun je het wel in orde krijgen.
Informatie
Edelsmid Hanneke van der Haven geeft 1 à 2 workshops edelsmeden per week in de periode van half oktober tot begin april.
Workshop edelsmeden:
Duur: 3,5 uur. Prijs: 20 euro excl. materiaal.
Voor een ring komt het zilver op ca. 20 euro.
Voor een broche of hanger kan dat, afhankelijk van de grootte, behoorlijk meer zijn.
Meer info: www.edelsmidtiel.nl
Sieraden van Hanneke van der Haven, materialen en gereedschappen zijn te koop via de webwinkel: www.webwinkelzilver.nl