Geheimen zijn heilzaam en functioneel
Geen geheim lijkt meer veilig sinds de 'klokkenluiders' van Wikileaks het ene na het andere vertrouwelijke overheidsdocument publiceren. Terwijl geheimen heilzaam kunnen werken en een belangrijk smeermiddel zijn in sociale contacten. Wat houden we over als de geheimen uit de menselijke communicatie worden gebannen?
Psycholoog dr. Andreas Wismeijer, geheimenexpert en auteur van het boek Alles over geheimen:
'Iedereen heeft kleine of grote geheimen en het delen daarvan is erg belangrijk in het contact tussen mensen. Als ik jou iets vertrouwelijks vertel, hoe klein het ook is, vind je me aardiger.
Voor docenten die voor een nieuwe groep staan, is het een beproefd middel om iets persoonlijks te vertellen. Want dan hebt je de groep voor je gewonnen. Het zal nooit gebeuren dat alle geheimen uit de menselijke communicatie verdwijnen. Dan hebben we binnen de kortste keren met iedereen ruzie; er zijn altijd mensen die liegen of egocentrisch zijn, en dat komt dan aan het licht.
De onthullingen van Wikileaks zorgen ervoor dat politici en diplomaten krampachtiger te werk gaan en meer verhullende taal zullen gebruiken. Je krijgt dan wat je ziet bij voorlichters van organisaties die niet alles willen prijsgeven. Dat is werkelijk niet om aan te horen. Als we allemaal zo gaan praten wordt het een saaie bedoening.'
Prof.dr. Jan Melissen van Clingendael, gespecialiseerd in diplomatie:
'Geheimhouding is een heel normaal verschijnsel in onderlinge contacten. Als vakbonden en de overheid een overleg achter gesloten deuren hebben, is er geen haan die daar naar kraait. Rond diplomatie hangt veelal de sfeer van geheimhouding, maar het grootste deel van diplomatie vindt plaats in het publieke domein. Ik denk niet dat Wikileaks de meest geheime documenten te pakken heeft. Die worden vaak versleuteld in een geheimtaal, die ook voor deze site niet toegankelijk is. Het voeren van vertrouwelijke gesprekken is erg belangrijk, anders komt een akkoord er vaak niet. Dat vraagt geheime diplomatie en die zal er altijd blijven.'
Dr.ir. Jan van der Stoep, lector Religie in media en publieke ruimte:
'Er bestaat een enorme behoefte en ideologische drive om alles transparant te maken. Ik ben daar beducht voor. Het kan heel heilzaam zijn om dingen binnenskamers te bespreken. Er moet ruimte zijn voor gesprekken achter gesloten deuren, een plek waar vertrouwelijk onder vier ogen informatie wordt uitgewisseld, waar ruimte is om te onderhandelen. Mensen spreken vaak in negatieve zin over achterkamertjespolitiek, maar je kunt niet zonder in de politiek. Het kan zelfs zo zijn dat het publieke belang geschonden wordt als je te veel bovenop de besluitvorming zit. De kwaliteit van de besluitvorming wordt daar minder door. Wel vind ik dat je bereid moet zijn achteraf verantwoording af te leggen.'
Muriël Steegstra, samensteller van de tentoonstelling Briefgeheimen in het Museum voor Communicatie in Den Haag:
'Als we geen geheimen hebben, kennen we geen angst en schaamte. Dat bestaat niet, geheimen zijn een overlevingsmechanisme dat mensen beschermt tegen afwijzing. Kijk naar Facebook of Hyves: daar staan altijd de leukste foto's op, daar gaat het altijd goed met iedereen - maar daar schuilen veel geheimen achter. Voor onze tentoonstelling Briefgeheimen konden mensen anoniem geheimen in sturen. Dat varieert van 'er zit iemand in de gevangenis voor iets wat ik heb gedaan' tot 'ik breek in de Albert Heijn altijd de steeltjes van de paprika's af voordat ik ze afweeg'.
Heel veel mensen zitten ergens mee en dat drukt zwaar op hen. Een geheim hebben is heel inspannend. Tegelijk is het voor veel mensen een verslaving om andermans geheimen te kennen. Het maakt nieuwsgierig, maar het bevestigt mensen ook: gelukkig, ik ben niet de enige.'
Dr. Peter Van Aelst, docent politieke psychologie en politieke communicatie aan de Rijksuniversiteit Leiden:
'Het is niet gezond dat er zoveel geheimen uitlekken, de wereld van de diplomatie en regeringsonderhandelingen kan de openbaarheid niet aan. Diplomatie functioneert bij de gratie van geheimen. Daar moet vertrouwen opgebouwd worden, en dat wordt door Wikileaks geschonden door alles zonder enige context in de openbaarheid te gooien. Geslotenheid in de politiek is soms onmisbaar om tot een compromis te komen, zonder dat partijen gezichtsverlies hoeven te lijden. Anders moet iedereen heel krampachtig met elkaar omgaan. Geheimen zijn nodig en daar is niks verkeerds aan, ook niet in een democratie.'
Woordvoerder Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD):
'Het belang van geheimen, ja daar vraagt u wat. Mag ik daar even over nadenken?'