Wouter Bos geeft een lesje kredietcrisis
Maar in een spreekbeurt voor een volle zaal studenten schuwt de minister grote woorden niet. ,,Besmettelijke hebzucht is de oorzaak van deze crisis.''
Minister Bos had het kunnen weten. Eén student heeft de moed hem aan de tand te voelen over de veelbesproken bonussen bij ABN Amro en mijdt daarbij het detail niet. ,,U zegt dat het bij wijze van spreken gaat om een extraatje 'voor de koffiejuffrouw' en niet om een bonus voor de top. Maar bij ABN Amro werken helemaal geen koffiejuffrouwen, daar staat gewoon een automaat.''
De stemming zit er goed in op het gastcollege van minister Bos (Financiën) aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, met als onvermijdelijk thema 'de crisis'. Wijzend op de bomvolle zaal spreekt de minister de hoop uit dat er veel toekomstige werknemers van het ministerie van Financiën onder zijn gehoor zitten. ,,Je snapt wel dat wij nu heel veel vacatures hebben.''
Op losse toon - een hand in de broekzak, in de ander een flesje bronwater - schetst Bos wat er misging. Natuurlijk, de banken en verzekeraars hadden hun zaakjes niet op orde - de markt was heilig verklaard, waardoor het aan regels en toezicht ontbrak. Maar dat is niet het hele verhaal, meent de minister. ,,Consumenten willen alsmaar meer, en de financiële sector heeft daar op ingespeeld. Besmettelijke hebzucht is de oorzaak van deze crisis.''
Bos heeft zijn lezing de titel 'Crisis, what crisis?' meegegeven, naar het album van de Britse symfonische rockgroep Supertramp uit 1975, met de beroemde hoes waarop een man midden in een industriële woestenij in zwembroek, met longdrink en onder een parasol van de zon geniet. Aan de lauwe reactie vanuit de zaal te merken, is dat voor de studenten van te ver voor hun tijd. Meer bijval oogst Bos met zijn anekdote van Koot & Bie, over de klant die een tientje naar de bank bracht en later precies dát tientje terug wilde hebben.
,,Zo is het natuurlijk nooit geweest, maar bankieren was vroeger wel een stuk overzichtelijker'', doceert hij. Ter illustratie laat hij een schematische weergave zien van een 'mortgaged backed security' , obligaties met de gewraakte Amerikaanse rommelhypotheken als onderpand. Het plaatje is zo complex dat zelfs dit gehoor van economen in spe glazig begint te staren.
De bankiers die goochelden met producten die ze zelf niet begrepen past nederigheid, meent Bos. ,,Misschien moeten we nadenken over een eed voor bankiers, of zelfs een bankiersexamen. Ik vrees wel dat er dan heel wat zakken.''
Waarmee de minister ook weer niet gezegd wil hebben dat bankiers per definitie niet deugen. ,,We moeten niet iedereen die bij een bank werkt, neerzetten als een graaier of een boef. Dat is niet zo.''
Bos spaart ook zichzelf niet met de constatering dat hij 'net als de meeste experts' de ernst van de crisis aanvankelijk heeft onderschat. ,,De afgelopen maanden zat ik meermalen met ministers van Financiën, bankdirecteuren en deskundigen om de tafel. Ondanks die opeenhoping van kennis kon niemand zeggen wat er precies aan de hand was en hoe lang het nog zou duren. Dat is misschien wel mijn meest ontluisterende ervaring van het voorbije jaar.''