Kaping wapens schrikt wereld op
NAIROBI - Westerse en Russische marineschepen schoten gisteren van alle kanten toe om een gekaapt vrachtschip in Somalische wateren te schaduwen. Somalische piraten bezetten al drie dagen een Oekraïens schip vol oorlogsmaterieel: tanks, raketwerpers, munitie en onderdelen voor terreinwagens. Nog nooit in de rijke geschiedenis van de piraterij voor de Somalische kust hebben de grootmachten zoveel belangstelling getoond voor een gekaapt schip.
De zending legde en passant bloot hoe internationale wapenhandel werkt: de Russische wapens zouden gelost worden in de Keniase haven Mombassa. Keniase autoriteiten deden de zaak aanvankelijk af als een reguliere wapenaankoop van hun land - niks aan de hand - totdat een Amerikaanse marineofficier een verklaring uitgaf. De explosieve lading zou volgens de scheepspapieren bestemd zijn voor een ,,onbekende koper in Sudan''. In dat land ligt de probleemregio Darfur, waartegen de VN een wapenembargo heeft ingesteld.
De Russen, in ijltempo met een marineschip onderweg, en de Amerikanen, al ter plekke met hun USS Howard, plus een onbekende marinemacht, mogelijk de Fransen, willen in ieder geval voorkomen dat de piraten hun buit verkopen aan een van de strijdende partijen in het conflict in Somalië. Zoiets zou de machtsverhoudingen in het chaotische land compleet ondersteboven kunnen gooien.
Springplank
Sinds de zwakke overgangsregering van Somalië met behulp van troepen van het buurland Ethiopië in 2006 de Unie van islamitische rechtbanken verjoeg, voeren extremistische islamitische strijders een guerrillaoorlog tegen de Somalische en Ethiopische troepen. Honderdduizenden Somaliërs raakten ontheemd en zijn verstoken van steun van hulporganisaties omdat de situatie te gevaarlijk is. De internationale gemeenschap hield zich vrijwel geheel afzijdig.
Maar nu zware wapens in het gekaapte schip een bedreiging vormen voor machtsverhoudingen in Somalië, komen vooral de Amerikanen in actie. Zij willen voorkomen dat de islamisten, die banden onderhouden met al Qaeda, de wapens in handen krijgen. Veertig ton wegende T-72-tanks kunnen niet zomaar gelost worden door de piraten, maar het is wel eenvoudig om de kisten met munitie, raketwerpers en ander wapentuig aan land te brengen. Washington vreest dat met zo'n arsenaal de moslimstrijders de macht kunnen grijpen. Daarmee zou Somalië de springplank naar Afrika kunnen worden voor al-Qaeda.
De kaping van de Oekraïense Faina zorgt voor een opmerkelijke samenwerking tussen de VS en Rusland. Beide landen die de laatste tijd elkaar over tal van kwesties in de haren vlogen, coördineren nu hun acties in de Golf van Aden. De Amerikaanse torpedobootjager USS Howard ligt zo'n 8 kilometer van het gekaapte schip en onderhoudt contact met het Russische fregat Neustrashimy dat momenteel opstoomt naar het gebied.
Of het hier gaat om smokkel naar een gebied dat met een wapenembargo wordt geconfronteerd, is onduidelijk. De centrale regering in de Sudanese hoofdstad Khartoem en de autonome regering die het voor het zeggen heeft in Zuid-Sudan, mogen beide wapens inkopen, maar deze mogen niet in Darfur in west-Sudan terechtkomen. Het zou Rusland in een heel lastig parket brengen als de wapens bij de rebellen in Dar-fur terecht zouden komen. Moskou is een van de belangrijkste wapenleveranciers van de Sudanese regering in Khartoem.
Geschonden embargo's
Het komt regelmatig voor dat wapenembargo's in Afrika worden geschonden. Meestal worden wapens via derde landen geïmporteerd uit vooral Oost-Europa. Maar ook de VS bedienen zich van zulke praktijken. Toen Noord- en Zuid-Sudan in een langdurige oorlog waren verwikkeld, ontving buurland Uganda extra wapens die het gehoorzaam doorsluisde naar de Zuid-Sudanese rebellen. Ethiopië krijgt momenteel grote voorraden wapens van de VS, die uiteindelijk in het conflict in Somalië worden gebruikt, maar waarmee Washington niet in verband wenst te worden gebracht.