Wie gelooft er nog in demonen?

Wie gelooft er nog in demonen? In het huidige klimaat van verregaande verwereldlijking verwerpen veel mensen dat God bestaat. Zulke mensen zullen evenmin geloven dat er tegenover legioenen engelen ook volgelingen van satan, duivelen, zijn. Of toch?

Soms zal zelfs de meest verstokte atheïst enige twijfel bekruipen. Dat gebeurt wanneer hij merkt hoe onbeschrijflijk wreed de ene mens tegenover de ander kan zijn, hoe onpeilbaar ontaardt een ideologisch systeem. 'Onmenselijkheid' is dan zo onverklaarbaar, dat er wel haast van demonie sprake moet zijn. Hoe actueel bij alle hedendaagse zelfmoordterreur, marteling en jodenhaat.

In de nazi-vernietigingskampen vond een nooit eindigende aanvoer plaats van mensen van wie per definitie vaststond dat ze moesten sterven. SS-bewakers konden dan zelf beslissen of zij tegenover deze stumpers nog een beetje goed zouden zijn of juist door-en-door slecht. Vraag: Hoe kwam het dat velen doelbewust voor sadisme kozen?

In het voormalige Joegoslavië woonden moslims en Serviërs in Bosnië decennialang vreedzaam naast elkaar. Toen brak de oorlog uit. Auteur Alfred van Cleef beschrijft in zijn boek 'De verloren wereld van de familie Berberovic' dat een van de gezinsleden in een gevangenkamp werd gemarteld door iemand die negen jaar lang een goede collega van hem was geweest! In het Cambodja van de Rode Khmers werden hele gezinnen uitgemoord door jonge mannen die tot voor kort samen met hen op het dorpsplein een glaasje rijstwijn hadden gedronken.

Er zijn geen gemakkelijke antwoorden. Adolf Eichmann was verantwoordelijk voor de deportatie en vernietiging van Joden in de Tweede Wereldoorlog. Was hij een onmens, een monster? Elie Wiesel, overlevende van Auschwitz, was geschokt toen hij tijdens het proces tegen Eichmann in Jeruzalem merkte dat ,,de architect van de holocaust alledaags'' was. Nazi-arts Josef Mengele aaide kinderen over hun hoofdje en stopte hen snoepgoed toe. Maar even later schrok hij er niet voor terug medische experimenten op hen uit te voeren. Kampbeulen waren thuis zorgzame vaders.

Hoe is dat allemaal mogelijk? Allerlei wetenschappelijk te achterhalen factoren speelden een rol. Maar zijn die toereikend om het onbegrijpelijke te begrijpen?

Ziel verkopen

Wie gelooft er nog in demonen? Uitgezonderd veel Europeanen doet vrijwel iedereen dat. 'O wat primitief', denkt de moderne westerse mens dan al gauw. 'Dat geloof moet zijn overgebleven uit de periode dat men nog niet begreep welke effecten allerlei (psychische) ziekten kunnen hebben.' Dat zal voor een deel best waar zijn, maar toch niet voor wat de bijbel betreft. Matteüs (4:24) schrijft dat er mensen met allerlei ziekten, verlamden, lijders aan toevallen èn bezetenen naar Jezus werden gebracht. Er werd, met andere woorden, wel degelijk onderscheid gemaakt tussen wat fysieke en psychische kwalen kunnen bewerken en wat duivels doen.

De Bijbel vertelt ons hoe demonen te werk plegen te gaan. Paulus waarschuwt dat als ik hoogmoedig leef, de duivel mij in een strik kan vangen en dat als ik op iemand verbitterd blijf, demonen de kans krijgen vat op mijn ziel te krijgen (1 Tim. 3:7; Ef. 4:27). Ooit van Goethes Faust gehoord? Professor Faust is zo geobsedeerd door zijn verlangen naar superieure kennis dat hij een pact met de duivel sluit: inwilliging van zijn wens in ruil voor zijn ziel. Zo gaat dat. We kunnen onze ziel verkopen in ruil voor ik weet niet wat: een succesvolle carrière, een flitsend uiterlijk, status, macht over anderen, waardering, noem maar op.

Spreken over 'bezetenheid' kan me dan ook een vals gevoel van veiligheid geven. SS-beulen, Ratko Mladic (Srebrenica) en Pol Pot (Rode Khmer) rolden niet schuimbekkend over de grond en stootten geen boosaardige klanken uit. Maar het verschil is gradueel. De duivel krijgt meestal niet van de ene op de andere dag totale controle over iemands leven. Het gaat anders. Als ik er bewust in volhardt iets méér lief te hebben dan God, liggen demonen op de loer om mij mijn vrijheid te ontnemen. Ik word slaaf van waarnaar ik obsessief verlang. Het einde is dan dat ik letterlijk of figuurlijk over lijken zal gaan, als ik mijn doel maar bereik.

Tegelijk is God zij dank het omgekeerde ook waar. Hoe meer ik besef dat Christus aan het kruis mijn schuld in zich opnam, hoe meer ik loskom van wat mij op zondige manier bindt.

Systemen

De Bijbel heeft het niet alleen over duivelse invloeden op afzonderlijke personen, maar omschrijft demonen ook als ,,vorsten'' over hele volken en politieke systemen (Dan. 10:13; Openb. 13 en 6:14). Burgers die hun kinderen thuis helpen met huiswerk en van hun baas nog geen paperclip wegnemen, kunnen zo in de greep van een afgodische ideologie of religie komen, dat zij tegenover bepaalde (groepen) mensen gruwelen kunnen begaan.

Adolf Eichmann leek zich tijdens het proces in Jeruzalem nauwelijks van enig kwaad bewust. In plaats van gebroken te worden door de hartverscheurende getuigenissen van overlevenden, toonde hij zich trots de hem opgedragen taak zo nauwkeurig te hebben uitgevoerd. Met hart en ziel geloofde hij in het nationaal-socialistische gebod: 'Gij zult de Joden doden.' Eichmann had zijn leven verkocht aan de duivel van een systeem waarin geen plaats is voor Gods verbondsvolk.

Bij sommige televisiebeelden staat je verstand stil. Bommen in een bus met Joodse schoolkinderen! Zelfmoordenaars in een klaslokaal in het Russische Beslan! Extremisten in Irak die een onschuldige burger de hals afsnijden! Zijn die terroristen monsters en naar hun aard zoveel slechter dan ik? Ik denk eigenlijk van niet. Maar ik denk wel dat ze in in de greep van een verderfelijk systeem zijn geraakt. Ja, ik geloof dat demonen bestaan.