De illusie van een breinbericht
,,Binnen enkele jaren kunnen artsen voorspellen hoe een brein zich ontwikkelt. In navolging van het weerbericht kunnen we dan spreken van een breinbericht'', aldus het persbericht naar aanleiding van de oratie eind maart van prof. Guillén Fernández, hoogleraar cognitieve neurologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Dat klinkt wel érg mooi.
Je onderzoekt bij wijze van spreken alle mensen van zestig jaar om na te gaan of bij hen de eerste tekenen van de ziekte van Alzheimer zich al laten zien. Fernández zou hiervoor een techniek willen gebruiken die bekendstaat als fMRI, waarin f staat voor functioneel en MRI voor een afbeeldingstechniek, waarbij niet van röntgenstraling maar van magnetische resonantie gebruik wordt gemaakt.
Wanneer iemand een taak wordt gegeven, bijvoorbeeld het onthouden van namen, dan is via fMRI te zien welke gebieden in de hersenen aan het werk worden gezet. Of bij patiënten met een hersenziekte juist niet meer.
Maar zijn de aanwijzingen voor alzheimer met deze afbeeldingstechniek echt z&243; sterk dat deze hersenziekte onomstotelijk kan worden aangetoond? Dat is immers een essentiële vereiste om mensen niet nodeloos ongerust te maken of ten onrechte gerust te stellen. En wat aan te vangen met hersenbeelden die onduidelijke of onbekende afwijkingen laten zien?
Beeldvorming
Niet iedereen is zo gelukkig met de trend om afbeeldingstechnieken massaal op patiënten af te sturen.
Prof. Yolanda van der Graaf, hoogleraar klinische epidemiologie van de beeldvormende diagnostiek aan de Universiteit Utrecht, spreekt in dit verband over de magie van de beeldvorming.
,,Iedereen, gezond of niet, wordt tegenwoordig door de medische stand lastiggevallen om zich te laten onderzoeken'', zegt ze in het jubileumnummer van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) van eind vorig jaar.
,,Alles gaat onder het mom dat beeldvorming informatie geeft, en dat nauwkeuriger beeldvorming nauwkeuriger informatie geeft.''
Daar is volgens haar wel het een en ander op af te dingen. Ze geeft het voorbeeld van de door vaatchirurgen gewenste screening op zwakke plekken (aneurysma's) van de buikslagader. ,,Om één sterfgeval aan aneurysma te voorkomen, moeten zevenhonderd mensen worden gescreend - en op de totale sterfte scheelt het niets, omdat vrijwel niemand doodgaat aan een aneurysma.''
Spullen
Maar waarom willen vaatchirurgen die screening dan? Haar antwoord is ontnuchterend. ,,Ze willen de straat op met hun spullen.''
En even verder. ,,Patiënten wordt aangepraat dat al die technologie - en al die beeldvorming - op de een of andere manier goed is voor hun gezondheid.''
Ook Fernandez zou zijn fMRI aan de man willen brengen. ,,Deze technieken zullen de komende jaren massaal hun weg naar de kliniek vinden.''
Maar waarom zouden we ons hoofd onder het MRI-apparaat willen leggen? Met fMRI kunnen we de aanloop naar de ziekte al vaststellen v&243;&243;rdat de ziekte zich openbaart, aldus de Nijmeegse hoogleraar. ,,Door zo'n vroege diagnose weten 'patiënt' en arts niet alleen wat de toekomst brengt, maar kunnen ze ook eerder preventief ingrijpen.'' En om dat laatste gaat het natuurlijk, want alleen weten dat je alzheimer zult krijgen is natuurlijk geen pretje.
Momenteel zijn er medicijnen als galantamine en rivastigmine, zogenoemde cholinesteraseremmers, op de markt. Middelen met een twijfelachtige effectiviteit en met bovendien mogelijk ernstige bijwerkingen.
Maar daar doelt Fernandez niet op. In het persbericht wordt verwezen naar zenuwbeschermende stoffen waarvan de ,,tot dusver tegenvallende resultaten voor een deel te wijten zijn aan de (te) late toediening. De effectiviteit van deze middelen zou verhoogd kunnen worden door deze stoffen in een vroeger stadium van de aandoening toe te dienen.'' Maar dat is vooralsnog nattevingerwerk.
