Een reël gevoeld Duits verlangen
Een vrouw uit het Oosten en een voetbalvisionair uit Californië bezorgden de Duitsers de eerste vrolijke zomer sinds jaren. Aan het einde van zijn correspondentschap ziet Wierd Duk een Duits verlangen in vervulling gaan.
Het was een nieuw soort grap: een mop waarin Duitsers de draak steken met Britten. Toen het Engelse elftal deze zomer op het WK-voetbal werd uitgeschakeld door in een beslissende strafschoppenserie weer eens alles fout te doen, vond sensatieblad Bild het tijd voor een gratis spoedcursus.
,,Kijk'', maakte Bild de Engelse spelers in woord en beeld duidelijk. ,,This iz ze ball and that iz ze tor. Ze ball must go into ze tor. Simple!'' Wat volgde was een beschrijving hoe je die bal vanaf elf meter in dat grote doel krijgt.
Zoals Duitse voetballers dat doen: raak trappen. Niet zoals die duur betaalde Engelsen: meters over het doel schieten, er naast of de bal zo zacht raken dat de keeper geen enkel probleem heeft het schot te stoppen.
Duitse humor is zelden leuk. Notabene Bild slaagde, in een hilarisch moment van goed getroffen ironie, de hoogmoedige Engelsen hun plaats te wijzen.
Bilds grap past in een reeks van anekdotes waarmee Duitsland tijdens het WK de wereld verbaasde. Die anders zo stugge Duitsers vierden feest als Brazilianen, ze droegen hun verlies blijmoedig als waren ze Ieren, ze waren open en gastvrij. Bovendien bleek de 'Mannschaft' zich onder coach Jürgen Klinsmann een ander soort voetbalcultuur te hebben eigen gemaakt: aanvallender, risicovoller, creatiever.
Ook de bezetting van de eretribune was gewijzigd. Normaal gesproken zitten hier oudere mannen als ex-bondskanselier Gerhard Schröder (SPD) en de Beierse premier Edmund Stoiber (CSU): echte voetballiefhebbers, die zich in de voorbije jaren vaak ergerden aan het zwakke optreden van het nationale elftal.
Harten
Het nieuwe, jonge en succesvolle team van ,,Klinsi'' werd enthousiast aangemoedigd door een vrouw, afkomstig uit de voormalige DDR, een zelfverklaarde voetballeek bovendien. Bondskanselier Angela Merkel (CDU) leek zich niet bewust van de vele camera's die haar gemoedstoestand vastlegden. Zij veroverde met haar authentieke vreugdeuitbarstingen de harten van de fans.
Dat Merkels regeringscoalitie van de voetbaleuforie gebruik maakte door de omvangrijkste belastingverhoging in de geschiedenis van de Bondsrepubliek erdoor te drukken, ontging pers en publiek weliswaar niet, maar het leek weinigen te deren. In de zomer van 2006, toen tientallen miljoenen Duitsers eindelijk weer eens ,,gute Laune'' hadden, kon zelfs de politiek het humeur van de mensen niet bederven.
Als om te onderstrepen dat een luchtiger, minder formeel Duitsland was geboren, stelde Bild voor om elkaar vanaf nu allemaal te ,,Duzen'' (met je en jij aanspreken): ,,net als in de Scandinavische landen.'' Experts verklaarden zelfs hoe informele omgangsvormen de economie kunnen aanzwengelen; we zijn tenslotte wèl in Duitsland.
Achter Bilds komkommerverhaal gaat wel degelijk een reëel en massaal gevoeld Duits verlangen schuil: naar minder ernst en zwaarwichtigheid, naar een meer ontspannen omgang met elkaar en met die zwaar belaste Duitse geschiedenis, naar meer vrolijkheid en optimisme. Kortom: naar meer Klinsi, die goeroe-achtige inspirator uit Californië, en minder Kohl, de zwaarlijvige oud-kanselier die in elk van zijn uitspraken nog herinnert aan de oorlog.
Erfenis
Met de erfenis van Helmut Kohl werd al druk afgerekend toen ik in 2001 mijn woning in Berlijn betrok. Niet alleen waren regering, parlement en ambtenarij verhuisd van Bonn naar de nieuwe hoofdstad, de ministersploeg vertoonde een heel ander aanzien dan gebruikelijk.
Ze was rood-groen, met kopstukken als de voormalige straatvechter Joschka Fischer (Groenen), ex-maoïst Jürgen Trittin (Groenen), die Duitsland wilde bezaaien met windmolens, de charismatische Otto Schily (SPD), een voormalig advocaat van de extreem-linkse terreurgroep Rote Armee Fraktion (RAF), en natuurlijk het oorlogskind Gerhard Schröder (SPD), de verpersoonlijking van de Wille zur Macht (machtslust).
Die ministersploeg beschouwde zich al bij haar aantreden in 1998 als de aankondiging van een nieuw, herenigd Duitsland. Het zou beter weten om te gaan met de vragen van de globalisering en de eisen van flexibiliteit die het internettijdperk stelt. Als een belangrijk signaal van Duitslands hervonden zelfvertrouwen werd de inzet van de Bundeswehr bij buitenlandse missies gezien.
De ineenstorting van de internetaandelen en de aanslagen van elf september gooiden roet in het eten. Het rood-groene project liep nationaal vast door het onvermogen van de regering om tijdig ingrijpende hervormingen door te zetten. Internationaal liep de Bondsrepubliek averij op door Schröders opportunistische schimpscheuten richting Washington.
Joschka Fischer, de oud-revolutionair en afgetrainde marathonloper, oogde bij zijn aftreden net zo zwaar en traag als Helmut Kohl. De rood-groene jaren leken verloren jaren.
Multi-etnisch
Duitsland bestaat niet alleen als een politiek theater. Tussen mijn werkzaamheden door, hielp ik een Duitse vriend met het opzetten van een café in de multiculturele Berlijnse wijk Kreuzberg. Ik nam dankzij die contacten deel aan het dagelijks leven van de werklozen, de studenten, de Turken, Russen, yuppies, muzikanten en avonturiers die deze wijk - net al zoveel andere wijken in Duitse steden - bevolken.
,,Ik voel me Duits en Russisch'', vertelde Babs (18), één van de serveersters, die eigenlijk Varja heet omdat ze in Rusland is geboren. Omdat haar beste viendin Sevil een Turkse is, spreekt Babs Duits met het lijzige accent van de Duitse Turken. De twee vriendinnen bezoeken een Duits gymnasium, ze hopen na de zomer psychologie en theaterwetenschappen te gaan studeren aan de Freie Universität.
Babs is onder het personeel geen uitzondering: er werken een Engelsman, een Koerd, enkele Turksen, een Afghaanse, Polen en een Bulgaar naast de Duitsers. De omgang met elkaars verschillende achtergrond verloopt vanzelfsprekend, nationaliteit of religie is onder deze jongeren nauwelijks onderwerp van gesprek.
Ook voor Duitsland geldt: als die nieuw gegroeide, multi-etnische samenleving in het nieuws komt, dan is het negatief. Dan ,,spreken Turkse jongeren nauwelijks Duits'' en ,,terroriseren jongeren van buitenlandse komaf Duitse scholen''.
Dat is allemaal waar. Waar is &243;&243;k dat de als Russin geboren Babs deze zomer met William uit Sri Lanka in het café de felste supporters waren van de 'Mannschaft' en dat het uitgelaten Turkse jongeren waren die als eersten de straat opgingen, zwaaiend met Duitse zwart-rood-gouden vlaggen.
Snaar
Niet de politiek, maar de kosmopolitische Jürgen Klinsmann, wonend in de Amerikaanse smeltkroes, wist bij deze generatie een snaar te raken. Klinsmann haalde jonge spelers in zijn selectie, onder wie ook een Pool en een onbekende Afrikaan.
Het zijn voetballers die luisteren naar dezelfde muziek als de jongeren in dat café in Kreuzberg. Ze spreken dezelfde taal en hebben dezelfde afstand tot de loodzware thema's (nazisme en Holocaust) die al decennia drukken op de Duitse schouders.
Gezamenlijk maakten zij van het WK-voetbal een vrolijk feest en lieten zij de wereld zien dat er inderdaad een ander, veelkleurig, modern, tolerant en leuk Duitsland bestaat. Een nieuw Duitsland, zoals Bild en andere commentatoren opperen? Nee, het was er al jaren. Alleen werd het tot deze zomer veel te zelden waargenomen.