Luister naar

Geluksgevoel kan tegen stootje

Nieuws
DEN HAAG - Grote somberheid hangt over Nederland, als je het Sociaal en Cultureel Planbureau mag geloven. Is die grafstemming een logisch gevolg van de 'manische' jaren negentig of ligt het aan het kabinet-Balkenende? ,,Als je voortdurend blijft roepen dat het heel erg is, werk je de somberheid in de hand.''
Jan Salden
dinsdag 26 oktober 2004 om 10:18

Dat de Belgen de toekomst somber inzien, ja, dat wist Mark Elchardus wel. Maar dat ook Nederlanders massaal bij de pakken neerzitten, dat hoort hij voor het eerst. ,,Blijkbaar maakt Nederland nu hetzelfde door als België eind jaren negentig. Gevoelens van onbehagen. Zekerheden die wegvallen. Dat verrast me.''

Elchardus is socioloog aan de Vrije Universiteit van Brussel en auteur van De dramademocratie en Anatomie en oorzaken van wantrouwen. In beide boeken probeert hij te achterhalen waar massale gevoelens van somberheid vandaan komen.

Dat ook Nederland verzuurt, zoals Elchardus het noemt, blijkt uit een gisteren gepresenteerd rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Daarin toont een meerderheid van de Nederlanders zich pessimistisch over de toekomst. Niet alleen verwachten ze een toename van geweld en terroristische dreiging, ook maken ze zich zorgen om de economie, het onderwijs, de gezondheidszorg en de sociale zekerheid.

Volgens Elchardus doet de situatie in Nederland hem denken aan de mengeling van onvrede, pessimisme en wantrouwen die eind jaren negentig als een grauwsluier over België hing. De Brusselse socioloog wijst de toenemende vergrijzing aan als een belangrijke oorzaak. Ouderen verliezen de grip op de maatschappij en kunnen niet meer meekomen in de informatie- en kennissamenleving. ,,Dat ouderen bankzaken via de computer moeten doen, wakkert de somberheid aan en geeft ze een gevoel van onveiligheid'', meent hij. ,,Zekerheden die er ooit waren, komen onder druk te staan en dat is voor ouderen enorm verontrustend.''

Ook Jaap van Ginneken, massapsycholoog aan de Universiteit van Amsterdam, gelooft dat een sombere kijk op de maatschappij voor een belangrijk deel het gevolg is van ontwikkelingen in de persoonlijke levenssfeer van mensen. ,,Ze lopen een groter risico hun baan te verliezen dan tien jaar geleden. Die dreiging is heel fundamenteel en brengt onzekerheid met zich mee. Het kan iemands beeld van de samenleving compleet op zijn kop zetten.''

Volgens Elchardus en Van Ginneken spelen de media een belangrijke rol bij het voeden van die sombere toekomstvisioenen. Het duo betwijfelt of het heersende onbehagen wel op realiteit is gebaseerd. Volgens Van Ginneken zijn de media meesters in het uitvergroten van problemen en jagen ze de somberheid alleen maar aan. Hij denkt dan ook dat de uitkomsten van het SCP-onderzoek voor een belangrijk deel het resultaat zijn van negatieve beeldvorming.

De gemoedstoestand van de inwoners van een land vertoont volgens Van Ginneken een grillig verloop. Over een jaar kunnen de mensen weer heel anders tegen de toekomst aankijken. Mark Elchardus ziet een belangrijke rol weggelegd voor politici. ,,Ik kan de regering-Balkenende niet echt beoordelen, maar als je telkens blijft roepen dat de situatie heel ernstig is, werk je het onbehagen zelf in de hand. Een positieve toon kan al heel veel doen. Zo van: er zijn wel problemen, maar samen komen we er uit.''

Toch is het in het SCP-rapport niet alleen somberheid troef. Want zo pessimistisch als de ondervraagden over de toekomst van Nederland als samenleving zijn, zo tevreden zijn ze over hun eigen leven. Volgens gelukshoogleraar Ruut Veenhoven van de Erasmus Universiteit Rotterdam hangt er in het land misschien wel een depressieve sfeer, maar depressief zijn zijn inwoners beslist niet. Nederlanders zijn kritisch en hooguit bezorgd.

Volgens Veenhoven, die het geluksgevoel van mensen al dertig jaar onderzoekt, blijkt dat de tevredenheid van Nederlanders tamelijk onaantastbaar is. Zelfs de massawerkloosheid van de jaren tachtig had er geen invloed op. ,,Nederlanders waren niet depressiever, ze namen niet meer kalmerende middelen en er werd ook niet vaker zelfmoord gepleegd'', zegt Veenhoven. ,,Ons geluksgevoel kan best tegen een stootje.''

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Agenten met machinegeweren bewaken de Dom in Keulen rond Kerst en Nieuwjaar na de ontdekking van aanslagplannen van ISIS-Khorasan.

ISIS heeft Europa nog steeds in het vizier voor aanslagen als die in Rusland

In heel Europa zijn veiligheidsdiensten in staat van paraatheid. Want de aanslag in Moskou was niet het enige plan van ISIS. Het heeft Europa weer stevig in het vizier, te beginnen met kerken.

‘Je kunt aan je vlucht een CO2-uitstootcijfer hangen, maar wat zijn de precieze gevolgen dan?'

Waarom we toch blijven vliegen ondanks schaamte. 'Zet op een rij wat je belangrijkste waarden zijn'

Vliegschaamte blijft een dingetje, van de 18 tot 65-jarigen heeft 1 op de 5 er last van. Waarom blijven we vliegen, terwijl we weten dat het het klimaat fors schaadt?

De brug over het Noordhollandsch Kanaal bij Purmerend ligt midden in de A7, en is verreweg de belangrijkste verkeersader in het gebied.

Motorambulances en speedpedelecs om de file te omzeilen: de brug over de A7 wordt verbouwd

De verkeersoverlast in Noord-Holland zal gigantisch zijn zodra Rijkswaterstaat begint met de versteviging van een brug, midden in de A7. Artsen en verpleegkundigen maken zich zorgen over de gevolgen voor de spoedzorg.

Boerenprotest dinsdagmorgen in Brussel.

EU-landen komen boeren ongekend snel tegemoet, GroenLinks spreekt van 'symboolpolitiek'

De EU-landen zijn akkoord met een serie maatregelen die tegemoetkomen aan de protesten van boeren. De milieueisen om EU-landbouwsubsidies te krijgen worden versoepeld, kleinere landbouwbedrijven worden helemaal niet meer gecontroleerd.

Het gezin Laan, met rechtsboven Henk-Willem en daaronder zijn gehandicapte zoon Joas pleit voor betere toiletvoorzieningen voor mensen als Joas. ‘We hopen dat het balletje nu snel verder gaat rollen.’

Waar verschoon je onderweg een ernstig gehandicapt kind? 'Soms moet het in de bosjes'

Naar de wc gaan tijdens een dagje uit levert kinderen en volwassenen met een ernstige beperking veel gedoe op. Ze hebben vaak een ruimte nodig waarin ze liggend verschoond kunnen worden. Maar die zijn er nauwelijks.

Anniek Pheiher leidt een trainingssessie voor activistische beleggers bij The Field in Leiden.

Klimaatactivistische beleggers trainen voor de confrontatie met CEO's: 'Ik wil ja of nee horen'

In de aanloop naar het aandeelhoudersseizoen stoomt Milieudefensie honderden klimaatactivisten klaar om een duurzamer beleid af te dwingen bij bedrijven. Actrice Anniek Pheifer traint de activistische beleggers.