'Feest maakt inwoners Enumatil saamhorig'
,,Het mooie is: Het is een feest voor het dorp door het dorp'', vat Aône Harder samen wat er vanaf vandaag gebeurt in Enumatil. Tot en met zondag herdenkt het vierhonderd inwoners tellende Groningse dorp het einde van de Tweede Wereldoorlog. ,,Het is misschien wel de laatste keer dat we zo duidelijk de bevrijding vieren. Het organiseren ervan geeft een plezierig gevoel van saamhorigheid en samenwerking in het dorp.''
Harder (65) is lid van de voorbereidingsgroep van het bevrijdingsfeest in Enumatil. Hij heeft het druk gehad, want er zijn de komende dagen veel activiteiten georganiseerd. Vandaag, morgen en overmorgen is er op twee plaatsen een tentoonstelling te zien 'over oorlog, bevrijding en vrede'. In bijgebouw De Rank van de synodaal-gereformeerde kerk (tegenwoordig PKN) is een dorpsmuseum ingericht, waar allerlei gebruiksvoorwerpen uit de oorlog te zien zijn. Er is een metalen vat te zien waarin vrouwen onder hun kleren melk vervoerden. Het vat volgt de rondingen van het menselijk lichaam, waardoor het leek alsof de vrouwen die het droegen, zwanger waren. Mooi dwaalspoor voor de bezetters. Verder zijn er oude radio's en kranten en foto's te zien en tijdens de oorlog opgelapte gebruiksvoorwerpen zoals met asbest dichtgemaakte emmers.
Aône Harder hoopt dat veel jongeren naar de tentoonstellingen komen kijken. ,,Ik verbaas er me wel eens over hoe jongeren omtutten met zaken uit de oorlog. Ze weten veel niet. Ik heb oude Enumatilsters geïnterviewd over de oorlog en van hun uitspraken heb ik een affiche gemaakt.'' Op het affiche heeft Harder kernwoorden gezet, met in twee of drie zinnen een verhaal erbij. Zo staat er onder 'bommen': ,,Als deze vielen, moesten we op school onder de tafels kruipen. Of we moesten naar de loopgraaf achter de molen; wat was het daarin nauw, vochtig en koud... Ik voel het nu n&243;g...'' Harder denkt dat veel jongeren uit Enumatil niet weten dat er in en rond hun dorp ook bommen zijn gevallen.
In Het Bolwerk, het zalencomplex achter de gereformeerde kerk (vrijgemaakt), is een tentoonstelling te zien van militair materiaal, beschikbaar gesteld door de stichting Militairia - verzamelgroep '40-'45. Voorzitter Benny Frey van de stichting is blij dat hij de uniformen, helmen en petten kan laten zien. ,,Gewoonlijk liggen alle spullen bij verzamelaars thuis. Nu is alles weer een keer uitgestald'', zegt hij. De tentoongestelde spullen zijn zo waardevol, dat vrijwilligers de afgelopen nachten tussen de exposities-in-opbouw hebben geslapen.
Gemengde gevoelens
Aône Harder bekijkt de militaire attributen met gemengde gevoelens. ,,Ik heb altijd moeite gehad met voorwerpen die met de oorlog te maken hadden. Dat ligt aan mijn manier van denken, dat is niet de schuld van anderen. De jaarlijkse dodenherdenkingen op 4 mei meed ik. En ik ben een periode lid van de PSP geweest. Toen ik gevraagd werd mee te doen met dit bevrijdingsfeest, ben ik als het ware een kwartslag gedraaid. Ik probeer nu door de ogen van andere mensen ernaar te kijken. Volgens mij is het gezond je eigen standpunten te relativeren.''
Donderdag- en vrijdagavond wordt het toneelspektakel 'Schuldig verleden' opgevoerd. De voorstellingen vinden plaats in grote gloednieuwe schuur op het terrein van agrariër Gert Jan Renkema. ,,'Schuldig verleden' gaat over een jongen en een meisje die voor school een werkstuk moeten maken over de Tweede Wereldoorlog. Ze interviewen de opa en oma van de jongen. Door wat de opa vertelt, komen ze erachter dat de historie zich in het heden afspeelt'', zegt Harder. ,,Symptomen die geleid hebben tot de oorlog - zoals pesten en discriminatie, mislukking en wroeging - komen ook nu voor'', legt hij uit.
In het spektakel is niet alleen een plaats ingeruimd voor toneelspel, maar ook voor muziek, dans, zang en cabaret. Harder speelt de rol van opa. ,,Die opa heeft tijdens de oorlog in het verzet gezeten, dus ik speel een man van zeker 85 jaar.''
Vrijdag komen twintig legervoertuigen naar het dorp. Dorpsbewoners kunnen instappen en zich tegen betaling door de omgeving laten rondrijden. Met een aantal omliggende dorpen is afgesproken dat de colonne er officieel wordt ingehaald.
Vanavond begint het vijfdaagse evenement, waaraan in totaal ongeveer honderd van de vierhonderd inwoners meedoen, met de Dodenherdenking in de schuur bij familie Renkema. Bij het toneelspektakel en de tentoonstellingen is iedereen welkom. Zaterdag is er een feest voor dorpelingen, met een viswedstrijd en een dorpsbarbecue.
Voor Harder speelt bij het organiseren van het bevrijdingsfeest de verwerking van 'het ongeluk', ruim twee jaar geleden, mee. Daarbij kwamen vijf jongeren uit het dorp om het leven. ,,Gert Jan Renkema, de man die zijn schuur ter beschikking stelt, heeft bij het ongeluk een kind verloren. Als ik hem daar bezig zie, denk ik: fijn dat hij het leven weer heeft opgepakt. Dat durf ik hem niet te zeggen, maar ik denk het wel.''
Mythevorming
Zondagmiddag houden beide kerken in het dorp een gezamenlijke bijeenkomst. Harder, zelf geen christen meer (,,noem mij maar een fijne heiden''), vindt dat erg bijzonder. ,,Er is in het dorp sprake van mythevorming. Je hebt vrijgemaakten, synodalen, mensen die 'niks' zijn, een paar baptisten en zelfs mormonen. Mensen van de verschillende groepen groetten elkaar vroeger vaak niet eens, zeker niet op zondag. Met het samen organiseren van dit bevrijdingsfeest breek je vooroordelen af. Vrijgemaakten zijn wel degelijk in staat tot samenwerken, al zeggen de vooroordelen dat dat niet zo is. Ik woon al weer een aantal jaren in Enumatil, maar ben nog nooit zo vaak in Het Bolwerk geweest als nu.'' Op de gezamenlijke bijeenkomst is ook kritiek, weet Harder. ,,Er zijn mensen die de bijeenkomst liever op zaterdag hadden gehouden. Ik blijf het bijzonder vinden: twee kerken en twee dominees. Ik ga er zeker naartoe en in ga ook meezingen.''
Informatie over locaties, aanvangstijden en toegangsprijzen: www.enumatil.net