Sterrenhemel: Supermaan en meteorenzwerm

Amersfoort

De Volle Maan van gisteren was een ‘Supermaan’, want de afstand tussen de zon en de maan is nu kleiner dan hij de rest van het jaar zal zijn. De maan lijkt ietsje groter dan gemiddeld, maar dat is zonder instrumenten eigenlijk niet vast te stellen.

De planeten Mars en Jupiter komen pas ver na middernacht op en tijdens de ochtendschemering staan ze dan in het zuiden, in het sterrenbeeld Weegschaal. Op zondag 7 januari staan deze planeten vlak bij elkaar, waarbij Jupiter verreweg het helderste is. Op 11 januari prijkt de maan in de buurt van het tweetal.

Saturnus is vanaf 12 januari zichtbaar in het sterrenbeeld Boogschutter. Kijk tijdens de ochtendschemering naar de zuidoostelijke horizon. De planeet Mercurius is de komende twee weken eveneens zichtbaar tijdens de morgenschemering en laag boven de zuidoostelijke horizon.

Op zaterdag 13 januari kun je Saturnus gebruiken om de planeet Mercurius te vinden, want op die datum staan deze twee planeten echt vlak bij elkaar. Op zondag 14 januari prijkt de maansikkel ook nog eens net boven dit tweetal. Kijk met een verrekijker naar het grensgebied van de sterrenbeelden Slangendrager en Boogschutter.

De planeet Venus is deze maand niet te zien, want deze planeet staat nu te dicht bij de zon.

Het was gisteren Volle Maan. Laatste Kwartier valt op 8 januari, om 23.24 uur, Nieuwe Maan op 17 januari, 3.17 uur en Eerste Kwartier op 24 januari, 23.20 uur. Het is opnieuw Volle Maan op 31 januari, 14.27 uur en dat gaat gepaard met een volledige maansverduistering, maar die is niet zichtbaar vanuit Europa, wel vanuit Oost-Azië, Australië en Nieuw-Zeeland.

vuurwerk

Aan het begin van ieder kalenderjaar zorgen de Boötiden voor vuurwerk. Deze meteorenregen uit het sterrenbeeld Ossenhoeder behoort tot de drie beroemde jaarlijks terugkerende meteorenzwermen, met de Perseïden en Geminiden. Iedere nacht kun je ‘vallende sterren’ zien, maar het aantal meteoren verveelvoudigt als de aarde de oude baan van een komeet of planetoïde kruist.

Meteoren ontstaan als kosmisch gruis in de aardatmosfeer verbrandt. Als een steentje met grote snelheid de atmosfeer binnendringt, zal dat onmiddellijk verbranden als gevolg van de wrijving met luchtmoleculen. Je ziet dan een lichtje dat razendsnel beweegt en dan weer uitdooft. In de volksmond heet dat een ‘vallende ster’, sterrenkundigen spreken over een ‘meteoor’. Soms is het licht van een meteoor zo helder dat het de sterren en zelfs de maan overtreft; men spreekt dan van een ‘vuurbol’. Als een brokstukje van een ­meteoor op de aarde terechtkomt, heet dat een ‘meteoriet’.

De aarde passeert momenteel de Boötidenzwerm. Deze meteorenzwerm is genoemd naar het sterrenbeeld Boötes ofwel Ossenhoeder, omdat de ‘vallende sterren’ allemaal uit dit sterrenbeeld lijken te komen. Het hoogtepunt valt op 3 januari, ’s avonds rond 21.00 uur. Helaas is de maan nog bijna vol, dus we kunnen alleen de helderste exemplaren zien. Zoek daarom een uiterst donkere plek op en kijk naar het gebied dat aangewezen wordt door de punt van het ‘steelpannetje’ van de Grote Beer. Het sterrenbeeld Boötes staat rond middernacht net boven de noordoostelijke horizon en rond zeven uur ’s ochtends hoog in het zuidoosten.