19 december 2016 om 03:00
Luister naar

Grote mannen zijn vaak slechte mannen

Als ik Donald Trump bezig zie, denk ik aan een nogal verontrustende voorspelling: ‘Macht corrumpeert en absolute macht corrumpeert absoluut.’ Ik herinner me dat Trump, de nu gekozen Amerikaanse president, eerder dit jaar in Burlington, Vermont een toespraak hield. Demonstranten schreeuwden door zijn speech heen, waarna Trump zijn lijfwachten opdroeg de betogers te verwijderen. Oké. Maar, riep hij ook nog: ‘Geef ze niet hun jassen terug.’ Wraak! Buiten was het 10 graden onder nul. Macht …, zoveel dat Trump kennelijk ook het recht denkt te hebben vrouwelijk personeel als seksobject te behandelen. De Britse historicus Lord Acton (1887), van wie de voorspelling hierboven is, zei dat ‘grote mannen bijna altijd slechte mannen zijn’.

Gelukkig is op die uitspraak best wat af te dingen. Amerika’s zestiende president Abraham Lincoln (1861-1865) had veel macht. Toch werd hij er moreel niet door bedorven. Van Mahatma Gandhi, Nelson Mandela en tegenwoordig Angela Merkel geldt hetzelfde. Misschien is het dan ook eerder waar dat macht alleen maar sterker maakt wat al in een mens aan- of afwezig is. Zoals Lincoln zei: ‘Bijna iedereen kan tegenspoed weerstaan, maar als je iemands karakter wilt testen, geef hem dan macht.’

gecorrumpeerde macht

De opmerking van Lincoln onderstreept dat ieder machtig mens in de verleiding komt anderen te gaan manipuleren. Want dat is een belangrijk kenmerk van gecorrumpeerde macht: je ziet de ander vooral als middel om er zelf materieel of immaterieel beter van te worden: qua inkomsten, seksuele gunsten, welbevinden. Niemand durft je meer tegen te spreken, bang te worden afgestraft.

Voorbeelden van gecorrumpeerde macht te over. Bewakers in Auschwitz waren misschien voorheen keurige burgers. Maar toen ze ongelimiteerde macht over anderen kregen, ontpopten zij zich als sadisten. In de jaren vijftig begon People’s Temple als een op sociale rechtvaardigheid gerichte sekte. Maar gebiologeerd door macht tiranniseerde leider Jim Jones zijn volgelingen. Hij mishandelde hen, beschouwde hen seksueel als zijn eigendom, dreef hen ten slotte massaal de zelfdoding in. Dat is extreem. Maar ook een coach, ambtenaar, manager, winkelchef, leraar, u en ik, kunnen dictators worden.

Hoe dat werkt? Je weet precies wat goed is voor anderen en hebt de macht hen ertoe te brengen zich naar jouw overtuiging te gedragen. Je bent daarin zo succesvol dat je macht gaat vereenzelvigen met wijsheid. Wee het ‘brok onverstand’ dat zich verzet. Je voelt je in feite verheven boven ‘het volk’, zelfs zo dat je denkt zo af en toe het recht te hebben je zelf buiten de voor anderen natuurlijk wel geldende fatsoens- en wetsregels te plaatsen. Onderzoeken wijzen het uit: hoe meer macht hoe groter de kans op overspel, hoe duurder de auto hoe meer snelheidsovertredingen.

ethiek

Hoe moet dat nu verder met Donald Trump? Er bestaan gelukkig grondwettelijke barrières om machtsmisbruik tot staan te brengen. De verdeling van machten is daarvan de belangrijkste: tegenover de president brengen Congres en Hooggerechtshof evenwicht. Toen Richard Nixon (1969-1974) de wet brak, dwong de dreiging in staat van beschuldiging te worden gesteld hem tot aftreden.

Maar ethiek komt van binnenuit en kan nauwelijks worden afgedwongen. Mandela hoefde zijn voormalige bewaker op Robbeneiland helemaal niet uit te nodigen bij zijn beëdiging als president (1994). Toch deed hij het. Lincoln hoefde het door hem verslagen Zuiden (1865) geen economisch herstelprogramma te beloven. Niettemin. Ze toonden genade die vervolgens van vijanden vrienden maakte.

Dit soort leiders omgeeft zich niet met jaknikkers. Ze bewegen zich onder de bevolking, luisteren naar hun tegenstanders, nemen hun verstandige adviezen over. Lincoln hield van zijn onderdanen. En zijn enorme macht? Die versterkte wat al in hem zat. Maar helaas houd je juist daarom bij Trump je hart vast.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Hilbrand Rozema

In Enschede kun je een houten ezel op wieltjes zien, die Koning Jezus draagt. Normaal gesproken dan

‘Het is het eindpunt van de trein, bijna geen mens hoeft er te zijn, bijna geen hond gaat zover mee: Enschede.’ ... zo dichtte Willem Wilmink. Ik ging in zijn stad op zoek naar een houten ezel met Koning Jezus.

.

Ik had nooit eerder een man horen zeggen dat hij feminist is

'Ik was zélf in het stereotype getrapt van de brutale meid die haar neus ophaalt voor alles wat mannen in machtsposities zeggen', schrijft Lysanne van de Kamp. En dat terwijl ze zich altijd zo ergerde aan dat stereotype.

Feniks de la Fosse

'Zijn ex regeert ons huishouden, ik kan er niet meer tegen.' Hoe kan dit worden opgelost?

‘Ik heb het nodig dat je me geruststelt’, zegt een vrouw tegen haar partner in de praktijk van relatiecoach Feniks de la Fosse tegen. ‘Ik ben gewoon onzeker en heb het nodig om te horen dat ik nummer één ben.’

Wim Dekker is lector informele netwerken en laatmoderniteit aan de Christelijke Hogeschool Ede.

Het gepest van Wilders mag niet gewoon zijn. Timmermans heeft hulp van andere Kamerleden nodig

Wim Dekker hoopt dat het fatsoenlijke deel van de Kamer niet in debat gaat over wat fatsoen is, maar soeverein afstand neemt van onfatsoen. En hij vraagt om gebed voor Frans Timmermans.

Zo sensationeel is dat boek van David de Vos niet, al suggereert hij het graag

Evangelisch prediker David de Vos prijst zijn verhaal aan als ‘het meest gedurfde en ongefilterde boek over de christelijke wereld dat je gaat lezen’. Verkooppraat, volgens Reina Wiskerke.

Kelly Keasberry is theoloog en pastoraal medewerker bij ziekenhuis AZ Monica in Deurne en Antwerpen.

Ambtenaren, managers, artsen of docenten: grijp eens wat vaker naar de gieter

Voor mij als ziekenhuispastor was het uitsterfbeleid niet om aan te zien, schrijft Kelly Keasberry. Na werktijd besloot ik tot een reddingsoperatie. Gewapend met een gietertje, een schaar en een emmer van de schoonmaker.

Anita Zeldenrust is ouder van een gezinshuis voor kinderen die (soms tijdelijk) niet thuis kunnen wonen.

Stilte kan confronterend zijn. Als de geluiden van buiten verstommen, gaat je binnenwereld aan de gang

Stilte kan confronterend zijn. Als de geluiden van buiten zijn verstomd, gaat je binnenwereld aan de gang. Het is mij lang gelukt dat uit de weg te gaan, schrijft Anita Zeldenrust. Drukte is een statussymbool.

nd

In Amsterdam zit een witte duif klem. Hoe kan ik de vogel nog redden? Klimmend, via de regenpijp?

Wat doe je als je ziet dat er een vogel verstrikt is geraakt in een net? Op één-hoog? Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. Maar er is toch hoop.

George Harinck is rector magnificus aan de Theologische Universiteit Utrecht.

Laat kinderen weer sleutelteksten uit de Bijbel, de geschiedenis en de literatuur uit het hoofd leren

Het is ronduit zonde dat we tegenwoordig bijna niets meer uit ons hoofd leren. Want wat je niet bezit, kun je jezelf niet herinneren. Zorg daarom voor een goed gevulde binnenkamer, stelt George Harinck.