Nr. 1 op de lijst moet wel een baard hebben
Tanger
Hoe kan een eenvoudige parfumverkoper op een markt in Tanger uit het niets de lijsttrekker in zijn district worden van de tweede politieke partij van Marokko? Om zijn baard, weten Abdelilah Benkrimo en zijn broer Hamza. ‘Hij wordt gebruikt in de hoop dat de Onafhankelijkheidspartij (Istiqlal) de verkiezingen wint.’
De twee broers doen in de reparatie van mixers, blenders en broodroosters. Ze staan op dezelfde markt als de parfumverkoper. De lijsttrekker, zeggen ze, kennen ze als ‘een goed persoon’. Hij verkocht heilige oliën – lavendel, avocado, jasmijn – uit Mekka. Op die handel leggen zich de zwaarst orthodoxe marktkooplieden toe.
Maar nee, de broers Benkrimo zullen vrijdag niet op hem stemmen. Hun neefje deelt op de markt folders uit van de Partij van de Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (PJD), een gematigde islamitische partij. Opiniepeilingen zijn verboden in Marokko, maar de meeste mensen denken dat de PJD net als de vorige keer de verkiezingen wint. ‘Ik ga voor het eerst stemmen’, zegt de 31-jarige Abdelilah. ‘Op de PJD.’
De Istiqlalpartij lijkt zo op voorhand niet te slagen in haar poging stemmen af te snoepen van de PJD. Nu de islamisten zo populair zijn in Marokko lijken de verkiezingen voor de andere partijen een wedstrijd te worden in oprecht gelovig zijn. Elke partij wil zijn eigen strenggelovige op de kieslijst.
Zo is er de lokale partij uit Salé die op haar pamfletten de verkiesbare vrouwen slechts afbeeldt als een schets van een vrouw met hoofddoek. Van de mannen wordt wel een foto getoond. Bij de vrouwen kan dat niet – het zou mannen kunnen opwinden om de foto van een vrouw te zien. Het halve land valt over deze partij heen, maar die hoopt stiekem: de behoudendste gelovigen weten nu waar ze moeten zijn.
Ander voorbeeld: de Partij van de Authentiticiteit en de Moderniteit (PAM) – naast de PJD de enige kanshebber om de verkiezingen te winnen – verspreidt op internet foto’s van een vrouw in nikab die campagne voert. De boodschap: wij zijn dan wel modern, maar iedereen kan bij ons terecht.
parfumverkoper
Voor het eerst staan er bij deze verkiezingen salafisten op de kieslijsten. Salafisten staan erom bekend te willen leven zoals de profeet Mohammed en de eerste gelovigen. Een deel van hen schuwt geweld niet. Ze hebben in Marokko niet hun eigen partij. Het lijkt er eerder op dat iedere partij haar eigen salafist heeft aangetrokken.
In Tanger heeft Istiqlal, de Onafhankelijkheidpartij, die tussen 1997 en 2013 regeerde, dus parfumverkoper Hicham Temsmani Jad uitverkoren als lijsttrekker. Hij is tevens imam en predikte eerder in Spanje. Hij werd daar uitgezet, omdat hij betrokken zou zijn geweest bij de aanslagen in Casablanca in 2003. Het Marokkaanse gerechtshof sprak hem vrij nadat hij twee jaar in de gevangenis had doorgebracht.
Waarom hij de politiek in wil? Als je Temsmani Jad opbelt, hoor je terwijl de telefoon overgaat een loflied op de profeet Mohammed. Dichterbij kom je niet. Hij neemt zelden op. Een slecht teken, schamperen Marokkanen: als hij nu zijn telefoon al niet opneemt, hoe zal dat dan gaan als hij straks in het parlement zit?
De nummer twee van de Istiqlalpartij in Tanger heeft wel tijd voor een kop zoete Marokkaanse thee. Hij legt uit dat zijn partij actief op zoek is gegaan naar salafisten. Ze hopen een podium te bieden aan mildere salafisten, die tegenwicht kunnen bieden aan de radicale salafisten die geweld prediken. ‘Dat is vooral nodig hier in Tanger. Veel jongeren hier voelen zich aangesproken door de radicale islam. Uit geen andere stad zijn zoveel jongeren vertrokken naar de oorlog in Syrië.’
Bij alle vorige verkiezingen was het salafisten verboden om deel te nemen. Politiek en geloof mogen in Marokko niet worden vermengd. De koning is immers de Aanvoerder van de Gelovigen. Hij bepaalt hoe de islam wordt beleden, niet de politieke partijen.
‘Maar een paar jaar geleden heeft het regime een deal gesloten met salafistenleiders’, vertelt Abderrahim Zebbakh, chef van de redactie van La Depêche du Nord, een plaatselijke krant. ‘Ze zaten weliswaar in de gevangenis, maar hadden toch nog veel invloed. De overheid beloofde hen vrij te laten. Ze mochten voortaan ook meedoen aan verkiezingen. Maar ze moesten wel hun radicale gedachtegoed afzweren.’
Het was een verdeel-en-heersstrategie, meent Youssef El Ouahabi, een jonge opiniemaker uit Tanger. ‘De salafisten zijn niet georganiseerd. Ze hebben geen eigen partij. Nu hebben ze zich verdeeld over verschillende partijen. De islamitische stem wordt zo verdeeld over de partijen, en gaat niet in zijn geheel naar de PJD.’
Salafisten die zijn overgestapt naar de politiek hebben elke geloofwaardigheid verloren, vindt El Ouahabi. ‘Salafisten zijn in de regel tegen democratie en tegen verkiezingen. Nu worden ze opeens zelf politicus. Wat zegt dat – dat we achterlijk zijn? Ze doen dit alleen maar uit eigenbelang. Om een zetel en geld te verdienen in het parlement.’
Moderne types als hij gaan meestal helemaal niet stemmen. De volksbuurten gaan voor de islamisten, volgens de simpele redenering: ik ben moslim, dus ik stem op de islampartij.
Sommige marktkooplieden barsten in lachen uit als ze hun voormalige collega op het verkiezingsaffiche zien. ‘Een baard en de Istiqlalpartij, wat is dat voor combinatie?!’, roept een jongen die mobiele telefoons verkoopt.
‘Hij is gewoon een marionet’, zegt ook Mohsine al Afou, een taxichauffeur die in Tanger rondrijdt in een lange witte djellaba. ‘Met zijn baard lijkt hij een goed mens. Maar er is maar één partij: de PJD. Altijd en voor altijd.’ <