Column: Luister eerst, vul niet meteen in
‘Kijk eens naar dit plaatje. Wat zie je?’ Als die vraag wordt gesteld, maakt bijna iedereen er een verhaal van. Je slaat over wat je feitelijk ziet en geeft jouw interpretatie van wat er gebeurt.
Zo zullen bij iemand met een panische angst voor honden de rillingen over de rug lopen. Deze vrouw rent voor haar leven, omdat de hond haar achterna zit. De eigen angst voor honden kleurt dus het antwoord. Mensen die van hardlopen houden geven als antwoord: ‘De vrouw loopt haar dagelijkse rondje en ze vindt het gezellig als de hond met haar mee rent.’ En een liefhebber van honden geeft weer een ander antwoord. ‘Heerlijk voor de hond om even gezellig met het baasje een eind te rennen.’ Maar dat zijn geen van alle feitelijke waarnemingen. Je ziet alleen een vrouw en een hond en nog enkele kleinere details.
Hoe je het plaatje inkleurt, heeft alles te maken met de eigen emoties. En die worden weer gekleurd door ons levensverhaal. Door diezelfde emoties missen we andere stukken informatie. Maar wat voor het plaatje geldt, geldt nog meer voor een praatje. Zelfs de eerste indruk van iemand kleurt al hoe je iemands woorden gaat wegen. Dat maakt dat we de woorden van de ander regelmatig niet goed horen en nog meer dat we zijn bedoelingen niet goed taxeren.
Anna Blokhuis en Jan Boudewijn gebruiken dit plaatje als voorbeeld in hun boek Hou je kop Erbij! Het gaat over ‘helder communiceren in de zorg’. Hou je kop betekent dat je eerst stil moet zijn en niet meteen moet invullen door bijvoorbeeld te gaan oordelen, te regelen of te zorgen. En ‘erbij’ betekent dat je goed moet luisteren. Alleen op die manier kun je de ander tot zijn recht laten komen. Maar wat voor de zorg geldt, geldt ook voor andere ontmoetingen. Zoals bij kerkelijke contacten. Als de ander al bij voorbaat beoordeeld wordt, wordt goede communicatie onmogelijk. Dus eerst maar eens goed luisteren en kijken wat verbindt zonder de ander in een hokje te plaatsen.