In de rij voor schoolplaten uit een tijd dat Nederlanders nog tevreden waren

Deinum

‘Mooi hè, een echte Koekkoek!’, zegt Piet Heeringa in zijn monumentale stjelpboerderij in het Friese Deinum. Hij wijst niet naar een vogel, maar naar een schoolplaat aan de muur van zijn werkplaats. De tekening In de Weide – met een hoofdrol voor de kievit – werd zo’n honderd jaar geleden gemaakt door natuurschilder Marinus Adrianus Koekkoek. Met een tikje spijt in zijn stem zegt Heeringa: ‘Die gaat naar Canada voor 150 euro.’

De gepensioneerde boer en veehandelaar Heeringa (66) deed zaterdag een deel van zijn omvangrijke collectie schoolplaten in de verkoop – hij had in de rustige coronatijd 700 doublures ontdekt – en zette onverwacht het dorp bij Leeuwarden op zijn kop. De rij belangstellenden slingerde tot buiten het erf, richting de middeleeuwse kerk met zijn uivormige torenspits. Na een uur maakte de politie een einde aan de verkoop, vanwege de verkeerschaos en het risico dat kopers elkaar zouden besmetten in de grote schuur.

‘Skiednisplaten bin fyftich euro it stik’, zegt Heeringa bij aanvang tegen de belangstellenden. Die lopen met mondkapjes en enige afstand van elkaar langs de rijen klassieke schoolplaten, vaak kleurrijke tekeningen op linnen tussen twee houten stokken. Een groep Noormannen die Dorestad plunderen in 834, een feestelijke bruiloft aan het Haagse Hof in 1394, het vlaggenschip De Zeven Provinciën van Michiel de Ruijter met wapperende banieren in 1666. ‘Die is het populairst van alle geschiedenisplaten. Daar heb ik er een paar van.’

visueel ingesteld

Vanaf het moment dat Heeringa als jongetje de schoolplaat Bos & Weidevogels zag hangen in de dorpsklas van meester Humalda, raakte hij gegrepen door het genre. ‘Ik ben dol op de natuur en nogal visueel ingesteld.’ Daar komt volgens hem bij dat schoolplaten vaak een verhaaltje vertellen. ‘Je kunt er lang naar kijken en er van alles bij fantaseren.’

Vandaar dat Heeringa later als veehandelaar in ieder dorp waar hij vee ophaalde, ook even stopte bij de plaatselijke basisschool. Of ze nog schoolplaten hadden. ‘Veel schooltjes gingen dicht of waren overgestapt op digiborden.’ Laatst nog ging hij met zijn vrouw naar Haarlem om te winkelen. Althans, zij ging winkelen, hij liep een school binnen. ‘De conciërge nam mij mee naar zolder en schonk mij honderd platen. Geweldig!’

Zo verzamelde Heeringa in de loop van de decennia ruim vierduizend platen. Hij heeft er naar eigen zeggen meer dan een ton ingestoken. Na een royale schenking van de stadsarchivaris van Leeuwarden in 2009 besloot de veehouder een museum te openen in zijn monumentale stal. ‘Ik dacht, misschien vinden andere mensen dit ook mooi.’

Hier hangen zijn mooiste platen: natuurseries van Koekkoek, huiselijke aquarellen van Johan Gabriëlse, de koeienportretten van Prof. Pusch uit 1900, anatomische platen van een universiteit. Hij wijst naar een landkaart die zo abstract is dat het meer een compositie van Theo van Doesburg lijkt. ‘En die is dus uit 1930!’ Op veel landkaarten ontbreken namen, zodat kinderen die konden opdreunen voor de schoolmeester. De tijdelijke tentoonstelling gaat dit jaar over Nederlands-Indië.

ideaalbeeld

Heeringa wijst op een idyllische plaat van koeien, schapen en veldbloemen in een Nederlandse wei. ‘Dat is de basis van mijn collectie, zo was het leven hier.’ Op de vraag of veel schoolplaten de werkelijkheid niet al te vredig voorstellen, antwoordt hij: ‘Het leven was echt een stuk rustiger zonder mobiele telefoon!’ Maar hij erkent ook: de platen tonen een ideaalbeeld. Hij wijst op een woeste tekening die op de grond ligt, De verovering van Tjakranegara op Lombok, 1894, waarop Nederlandse militairen met bajonetten inhakken op Balinese edelen. ‘Zo gruwelijk, ik ben benieuwd wie dat koopt.’

Als de politie is gearriveerd, fluit Heeringa gelaten op zijn vingers. In het Fries: ‘Beste mensen, de politie adviseert mij te stoppen met de verkoop. Als u van ver komt, mag u blijven staan. Komt u uit Friesland, bel me, dan maken we een afspraak.’ <