Vertrek Özil raakt ook Nederland
Amersfoort
‘Ik voel me ongewenst. Er is sprake van racisme en een gebrek aan respect’, zo schreef Mesut Özil zondagavond in een verklaring op Facebook over zijn beslissing om te stoppen als Duits international. De directeur van de Duitse voetbalbond (DFB), Reinhard Grindel, gebruikt hem als zondebok, aldus Özil, die 23 keer scoorde in het Duitse voetbalshirt. ‘In zijn ogen ben ik een Duitser als we winnen, maar een immigrant als we verliezen.’
Jacco van Sterkenburg, sportsocioloog aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam, herkent het geluid van Özil. ‘Ook voor Nederlandse voetballers met een dubbele nationaliteit voelt het vaak alsof ze er voorwaardelijk bij horen.’
De rel rondom Özil ontstond in mei, toen hij en verdediger Ilkay Gündogan op de foto gingen met de Turkse president Erdogan en Özil hem een shirt aanbood met de woorden: ‘groot respect voor onze president’. DFB-directeur Grindel wilde volgens Özil dat hij terugkwam op deze gebeurtenis, maar dat vond Özil niet nodig. ‘Het is een alarmteken als een groot Duits voetballer als Özil zich niet meer gewenst voelt’, twitterde de Duitse minister van Justitie Katarina Barley. Bondskanselier Angela Merkel noemde hem een ‘fantastische voetballer’ en zei via haar woordvoerster zijn beslissing te respecteren.
Volgens Van Sterkenburg is de activistische houding die Özil aanneemt uitzonderlijk in Europa. ‘In Amerika zie je wel basketbalspelers die strijden tegen racisme.’ Van Sterkenburg acht de kans groter dan voorheen dat Nederlandse spelers die discriminatie ervaren het voorbeeld van de aanvallende middenvelder gaan volgen.
vlag
Of het verstandig is wat Özil heeft gedaan? ‘Hij ging op de foto met Erdogan omdat Turkije een van zijn loyaliteiten is. Gezien die uitleg denk ik dat hij daarmee niets verkeerd doet. Hij wist heus wel dat er commotie zou komen, maar dat is op zichzelf geen reden om het niet te doen’, aldus Van Sterkenburg.
‘Ik herinner me dat in 2007 Jong Oranje-spelers van Surinaamse afkomst met de Surinaamse vlag zwaaiden toen ze de EK-finale hadden gewonnen. Daar was toen kritiek op. Maar je kunt niet verwachten dat spelers hun verschillende identiteiten negeren.’
Het recente bezoek van oud-Ajacieden Edgar Davids en Patrick Kluivert aan de voormalige president van Zimbabwe, Robert Mugabe, vindt Van Sterkenburg anders. ‘Dat lijkt op het eerste gezicht wel onverstandig. Anders dan bij Özil, liggen hun wortels daar niet.’
discriminatie
Van Sterkenburg, die onderzoek doet naar racisme in sport, stelt dat voetballers in Nederland last hebben van discriminatie. Uit een van zijn onderzoeken blijkt dat voetbalcoaches met een getinte huidskleur ervaren dat ze lastiger hogerop komen.
Voor Marokkaans-Nederlandse voetballers die kozen voor het Marokkaanse elftal uit te komen, kan discriminatie ook hebben meegespeeld in die beslissing.
‘En bij een selfie van Leroy Fer uit 2014, waarop voetballers met een getinte huidskleur waren te zien, kwamen er discriminerende reacties’, haalt Van Sterkenburg nog een voorbeeld aan. ‘Blijkbaar denkt een deel van de bevolking zo over etnische minderheden.’
Tegelijk ziet hij ‘dubbele standaarden’. ‘Lothar Matthäus [een Duitse voetbalcoach, red.] ging op bezoek bij Putin, maar dat leidde niet tot veel commotie.’
In ieder geval wordt door de discussie over Özil, 92-voudig international, de scheidslijn in de samenleving duidelijk zichtbaar. <