Een veeg over het scherm en je hebt wat nieuws

Moderne technische hulpmiddelen kunnen het welbevinden van mensen met dementie en dat van hun mantelzorgers sterk vergroten. Ruud Dirkse vindt het verbazingwekkend dat ze in de dementiezorg weinig worden gebruikt.

Dirkse is als zorgvernieuwer al jaren bezig met de modernisering van de dementiezorg. Er bestaat grote onbekendheid over de rol die technische hulpmiddelen kunnen spelen in de begeleiding van mensen met dementie. Ik denk dat dit komt doordat we gewend zijn om vooral te kijken naar wat er allemaal niet meer kan, in plaats van wat er nog wel mogelijk is en daarop in te spelen.

kwaliteit van leven

Juist technische hulpmiddelen bieden volop mogelijkheden om het lerend vermogen van mensen met dementie te stimuleren en daarmee de kwaliteit van leven te verhogen. Het leren gebruiken van een tablet is een van de recentste successen. Dirkse: We hebben nu 1200 mensen met dementie getraind in het gebruik van een iPad. Ze leerden het allemaal, ongeacht de ernst van de dementie en hebben er plezier in.

Hij schrijft dat succes toe aan de intuïtieve bediening van de apparaten. Juist mensen met dementie gaan steeds meer op hun gevoel en intuïtie af, door de achteruitgang van het vermogen om logisch te redeneren. Bovendien geeft de iPad een onmiddellijke beloning. Een veeg over het scherm en ik krijg iets nieuws.

faalangst

Het bevorderen van succeservaringen bij mensen met dementie en het zo veel mogelijk laten behouden van de zelfstandigheid, zijn belangrijke doelen van de projecten waarbij Dirkse betrokken is. Mensen met dementie kennen veel faalangst. Ze worden voortdurend geconfronteerd met hun ziektebeeld. Kijk wat er aan briefjes hangt in woningen van mensen: Doe dit, vergeet dat niet.

Dirkse ziet het zelfvertrouwen groeien als technische hulpmiddelen op een zo natuurlijk mogelijke manier zijn ingepast in het dagelijks leven. Zorg dat het computerschermpje aan de muur functioneert als een normale agenda of klok en iemand merkt niet dat het ook een geheugensteuntje is.

koudwatervrees

In de zorgwereld bestaat nog veel koudwatervrees om meer techniek in te zetten. Warme zorg verdwijnt en kille techniek neemt het over, is het idee. Of er bestaat angst dat er onvoldoende op iemand met dementie gelet wordt. Onjuiste beeldvorming, vindt Dirkse: De werkelijkheid die ik voor me zie is anders. De wijkverpleegkundige die langskomt en een praatje maakt, blijft dat gewoon doen.

Dirkse ziet daarnaast de kwaliteit van relaties juist toenemen doordat familieleden samen met de dementerende iets nieuws aanleren. Wat is er mooier dan dat iemand met dementie leert skypen met haar dochter en zo weer een praatpaal kan zijn? Of dat iemand met een iPad rekenspelletjes kan doen met een kleinkind dat anders misschien niet weet waar hij met zijn opa of oma over moet praten? Techniek kan mensen in hun kracht zetten en ze zo het gevoel geven dat ze ertoe doen, een basisvoorwaarde voor ieder mens.

regie

Onder mensen met dementie en mantelzorgers ziet Dirkse een toenemende vraag naar technische hulpmiddelen. Het geeft ze regie. De Nederlandse zorgstructuren zijn daar volgens hem nog onvoldoende op berekend. Een klassiek voorbeeld vindt hij de casus van een familie die wilde zorgen voor oma die naast hen woonde. Ze vroegen aan een zorginstelling om een alarmsysteem waarbij ze graag wilden dat zij als familie als eerste een noodoproep zouden horen. Technisch gezien was dit in vijf minuten in te stellen.

Maar het duurde uiteindelijk een half jaar voordat een noodoproep ook echt bij de familie belandde en niet toch bij de zorginstelling. Het automatisme dat de zorg noodoproepen als eerste afhandelt, bleek moeilijk te doorbreken. Dirkse: Als zorginstelling vorm je op die manier zelf een obstakel voor goede zorg. Wie heeft de regie? Dat is een fundamentele vraag.

inactiviteit

Het gevaar van een ander automatisme ligt ook op de loer: te veel op techniek vertrouwen en zo veel technische hulpmiddelen inzetten dat het leidt tot inactiviteit en onderstimulering van iemands geheugen. Een app die alle afspraken voor je bijhoudt, lampen die automatisch aan- en uitgaan. De techniek kan veel dagelijkse handelingen overnemen. Dirkse: Het is daarom belangrijk dat je niet de technologie zelf centraal gaat stellen, maar het als hulpmiddel ziet voor iemands welbevinden, daar waar het nodig is.

Want in beweging blijven is bijvoorbeeld nog altijd het beste voor mensen met dementie. Ook daar heeft de techniek overigens een oplossing voor. Voor een computerscherm kunnen mensen een bewegingsprogramma volgen. In hun eigen huiskamer als ze dat zouden willen.

simpel

Technisch is veel mogelijk, maar niet alles is nuttig of even goed toepasbaar. Dirkse: Houd het simpel. Leer handelingen aan in eenvoudige, overzichtelijke stappen. Dat betekent volgens hem dat de tablet niet vol moet staan met allerlei apps. Ook iemand een ingewikkelde magnetron laten bedienen, heeft niet zijn voorkeur, ook al is deze misschien veiliger dan een gasfornuis.

Daag iemand uit om bij het fornuis te blijven. Als je bang bent dat iemand wegloopt, kun je ook een stoel neerzetten, waardoor de kans kleiner is dat iemand terugloopt naar de kamer. En als praten met je dochter via een iPad angst oproept, leg er dan een hoorn naast, waardoor het op een telefoon lijkt. Techniek moet geen obstakel worden.

boeiend

Het is een boeiende tijd voor zorginnovators, vindt Dirkse. Er liggen veel kansen voor het verder optimaliseren van de zorg. Technische hulpmiddelen worden steeds geavanceerder, betrouwbaarder en zijn bovendien vaker onderdeel van het gewone maatschappelijke leven.

Vroeger viel het op als je met een kastje met een gps-zender liep als hulpmiddel. Dan was er wat met je, het was stigmatiserend. Nu lopen we allemaal met een kastje, namelijk onze smartphone. Afhankelijk zijn van techniek is normaal geworden. En als we het in ons eigen leven accepteren, waarom dan niet in de zorg voor mensen met dementie?

technische hulpmiddelen

Er bestaan vele technische hulpmiddelen die direct te gebruiken zijn door iemand met dementie en diens mantelzorger. Een greep uit de mogelijkheden:

de praatknop

Hoe werkt het koffiezetapparaat ook alweer? Iemand met dementie kan zelf inspreken welke stappen nodig zijn om koffie te zetten. Hij of zij krijgt vervolgens aangeleerd om op de praatknop te drukken bij het koffiezetten. Dat is gemakkelijker te leren dan alle handelingen bij elkaar. Na een druk op de knop hoor je jouw eigen stem met instructies terug.

zorgwebsite

Het plannen van de zorg rond iemand met dementie kan veel energie kosten. Er bestaan speciale zorgwebsites, waar zorgverleners, familieleden en de persoon met dementie toegang toe hebben. Zo kan de familie in één keer een sms-bericht sturen naar anderen in hun netwerk met een vraag om ondersteuning. Ook afspraken over de behandeling staan geregistreerd.

tom-tom en gps-tracker

Via een klein apparaatje in de schoen is de wandelroute van iemand met dementie thuis op de computer te volgen door de mantelzorger. Dit kan bezorgdheid wegnemen en het bevordert tegelijkertijd de bewegingsvrijheid van de persoon met dementie. Ook kan hij of zij zelf een tom-tom meenemen met een vooraf ingestelde route zodat je weet hoe je weer thuis moet komen.

elektronisch medicijnkastje

Steeds vaker levert de apotheek de medicijnen voor een hele week in één keer. In een speciale box, de dispenser, kunnen ze worden opgeborgen. Wanneer het tijd is voor medicatie, komen alleen die pillen uit het apparaat die op dat moment nodig zijn. Indien gewenst kan er een automatisch signaal uitgaan naar een familielid of de zorgverlener die zo in de gaten kan houden of de medicijnen ook daadwerkelijk uit het apparaat worden gehaald door de persoon met dementie.

Zie ook: www.modernedementiezorg.nl