Littekens die jeuken

Druk op een knop en Kees van Helden (51) gaat van start. Zijn zinnen maakt hij niet altijd af. Al pratend verraadt de blik in zijn ogen alweer een nieuwe gedachtesprong. De directeur van de christelijke prolife-beweging Schreeuw om Leven is vol van wat hij wil delen. ‘Als het maar gaat over hoe God in je leven werkt, het gaat niet om mij.’

In de huiskamer van zijn nieuwbouwwoning aan de rand van Urk staat een niet te missen bruine kast – met laddertje – vol met boeken met spannende titels als Moordblog, Dubbelleven en Roofdier. ‘Lezen is voor mij een vorm van gedachten stilzetten’, vertelt Van Helden. ‘Ik lees graag thrillers en romans. En soms ook meerdere keren, dan vallen telkens weer nieuwe dingen op.’ In de hoek van de kamer, naast een staander met opengeslagen bijbel, staan twee riante kinderwagens en een luieremmer. ‘We zoeken nog een opslagruimte, het is voor de hulpverlening aan vrouwen. Soms staat er ineens iets op de stoep. Daar zijn we blij mee.’

De Urker oogt energiek, maar ook wat vermoeid. ‘Ik kijk uit naar de zomervakantie’, zegt hij, terwijl hij melk voor de koffie opschuimt. Afgelopen periode holde hij samen met zijn vrouw Anne-Mieke van de ene beurs naar de andere om de missie van Schreeuw om Leven, een Bijbelse visie op het begin en einde van het leven, uit te dragen. En vaak gaat de caravan dan mee. ‘Dat is praktisch en dan heb je nog een beetje vakantiegevoel.’ Van Helden verzucht: ‘Morgen is de eerste vrije zaterdag in twee maanden.’ Tijdens de Libelle Zomerweek vorige maand, waar zo’n 83.000 vrouwen kwamen, hield hij met zijn team enquêtes om in gesprek met bezoekers te komen. ‘In de media overheerst het beeld dat abortus de normaalste zaak van de wereld is. Maar als je ernaar vraagt, krijg je bij bosjes antwoorden als: “Ik had het nooit moeten doen”, en “Ik heb het gedaan omdat mijn man anders bij mij weg zou gaan”, waarna de partner alsnog vertrok. Er is zo veel verborgen leed. Vaak zijn het problemen met financiën, studie of partner die vrouwen in de richting van abortus drijven. We moeten hen helpen en niet – zoals de overheid doet – naar de abortuskliniek wijzen als enige oplossing.’

De kwaliteit van relaties verdient ook meer aandacht, bepleit de Urker. ‘Bijna elke vrouw die een abortus wil, heeft een instabiele relatie. In Amerika werden vierhonderd jongeren zestien jaar lang gevolgd in hun seksuele relaties. Daaruit bleek dat wachten met seks beter is voor je relatie: wie meer dan vijf seksuele relaties heeft gehad, kan zich niet goed meer binden aan de ander.’

met de pet naar gegooid

Kees van Helden groeide op in Wijk en Aalburg. Over de havo deed hij geen vijf, maar zeven jaar. ‘Ik heb er met de pet naar gegooid.’ Achteraf betreurt hij het dat hij daarna niet naar de heao gegaan is, zegt hij met stijf getrokken lippen. ‘Het had mij later bepaalde functies opgeleverd omdat ik dan het papiertje had.’ Toch had hij er destijds geen zin in. Hij ging naar de detailhandelschool in Tilburg en volgde de richting management en marketing. Verkopen lag hem wel. ‘Ik werkte vanaf mijn elfde elke zaterdag bij de bakker. Toen ik veertien was, ging ik met een elektrisch karretje op pad om brood te verkopen bij boerengezinnen. Daar kreeg ik de smaak van verkopen te pakken’, grijnst hij. Hij verleidde klanten tot aankoop van extra koeken en appeltaarten. En hij deed dat slim door die vanuit zijn karretje eerst te tonen alvorens de daaronder liggende reguliere broodbestelling. ‘Binnen een jaar had ik de omzet verdubbeld.’

verkering

In een rij broers van vier is Kees van Helden de derde. ‘Mijn ouders hadden geen goede relatie; ik ken hen niet anders dan dat ze ruzie hadden. Ik ontvluchtte vaak het huis en durfde geen vrienden mee naar huis te nemen. Toen ik vijftien was, kreeg ik verkering met een meisje. Dat was voordat ik mijn vrouw Anne-Mieke leerde kennen. We waren vier jaar samen terwijl ik eigenlijk wist: het klikt niet. Toch gaf de relatie mij reden om thuis weg te kunnen zijn. Ik heb echt van haar gehouden, maar denk nog weleens met spijt: wat heb ik haar aangedaan door haar onbewust te lang aan het lijntje te houden. Toen de relatie voorbij was, viel alles wat we samen hadden opgebouwd – haar ouders, familie, onze gezamenlijke vrienden – weg. In die tijd had ik samen met vrienden een keet met een bar waar we feesten hielden. Op een zaterdagavond was er weleens zeshonderd man op een feest. En presentator Adam Curry kwam er en DJ Jeroen van Inkel draaide muziek.’

Een paar weken nadat de verkering uit was gegaan, zit Van Helden op de galerij in de Hervormde Kerk. ‘De dominee sprak over het dienen van twee heren. Het was net of het over mij ging. Alsof God mij in mijn kraag vatte: “Kees wat je doet, kan helemaal niet.” Ik heb toen gebroken met de keetjongeren. Toen was ik alles kwijt aan contacten. Als de Heer mij toen niet vastgehouden had, was ik teruggevallen, want ik viel in een immens gat. En thuis kon ik ook niet zijn. Dat doet nog altijd pijn’, zegt hij, terwijl er tranen in zijn ogen schieten.

Zijn ouders zijn inmiddels overleden. ‘Ik heb geen fijne herinneringen aan mijn jeugd. En dat vind ik heel hard. Mijn moeder was erg jaloers. Toen ik het uitmaakte met mijn toenmalige vriendin, zei ze aan tafel: “Was ik vroeger maar zo sterk geweest om het uit te maken met je vader.” Dat raakte mij diep. Ik heb mijn ouders weleens fysiek uit elkaar moeten halen. Dat leverde mij een enorm loyaliteitsconflict op. Mijn vader probeerde wel goed voor ons te zorgen, maar als het erop aankwam, koos hij partij voor mijn moeder, ook al hadden wij als kinderen gelijk. Hij wilde daarmee voorkomen dat er weer een paar weken ruzie zou zijn in huis. Dat deed mij heel erg pijn. Toen ik verkering kreeg met Anne-Mieke, heeft mijn moeder mij twee maanden genegeerd. Ik kwam thuis en dan stond er alleen voor mij geen bord klaar. En mijn vieze kleren bleven gewoon naast de wasmand liggen, terwijl ze die van mijn broers en vader wel waste. Dus die was deed ik dan maar bij Anne-Mieke thuis. “Zoals jij van Anne-Mieke houdt, heeft je vader nooit van mij gehouden”, merkte mijn moeder op. Puur jaloers was ze. Daarna zweeg ze. Ze praatte tegen iedereen, maar niet met mij. Ik ben bij Anne-Mieke haar ouders gaan wonen. Toen mijn broers verkering kregen, vertoonde ze hetzelfde gedrag. Je wilt het niet tegen anderen zeggen, dus je houdt de schijn op, niemand wist iets, ook mijn vrienden niet. Het heeft er mede voor gezorgd dat ik zo lang over de havo heb gedaan. Ik was kapot van wat er thuis gebeurde. Er was geen veiligheid.’

Zijn nieuwe, gelovige liefde Anne-Mieke ervoer hij in die periode als een geschenk van God. ‘Ik heb haar alles verteld, dat gaf veel verlichting. We spraken af dat wij niet weg zouden gaan zonder dat alles uitgesproken was. We zijn altijd in gesprek gegaan. Zoals het thuis was, wilde ik het niet hebben.’

Conflictsituaties waren en zijn nog weleens moeilijk voor Van Helden. ‘Als kind vond ik elk conflict bedreigend. Positief is dat ik nu geleerd heb te praten en ermee om te gaan. En doe ik iets fout, dan erken ik dat. Het is gelukt mijn ouders te vergeven. Maar het litteken zit er wel. En dat kan enorm jeuken. Als kind zoek je waardering en erkenning van je ouders. Je gaat als kind van alles doen om positieve aandacht te krijgen. Dat neem je ongemerkt je hele leven mee. Het is ook een valkuil: hoever ga je om dingen goed te doen? Wanneer is goed goed genoeg?’

Zijn vrouw houdt hem nog vaak de spiegel voor. ‘Ze remt mij af en zegt dat ik niet alles hoef te doen om waardering te krijgen. Ik kan er nu beter mee omgaan. Wat mij drijft in mijn werk is de onrechtvaardigheid in de wereld en dat komt voort uit mijn jeugd. Ik kom nu op voor abortus, maar het had ook een hulporganisatie voor vervolgde christenen kunnen zijn. Doordat ik eerder in contact kwam met Schreeuw om Leven ben ik hier voor gegaan.’

een beetje bluf

Na zijn afstuderen begon Van Helden in 1986 als verkoper bij meubelzaak Poppeliers in ’s-Hertogenbosch. ‘Na een maand werd ik er filiaalmanager. Ik heb er drie jaar gewerkt.’ In die tijd trouwde hij met Anne-Mieke. Het stel ging in een bovenwoning in Hilversum wonen en Van Helden krijgt – met een beetje bluf, ‘ik wist niets van tv’s of wasmachines’ – een baan als filiaalmanager bij elektroketen Megapool. ‘Dat was een leuke tijd.’ De van hogerhand opgelegde zondagsopenstelling brak hem uiteindelijk op. ‘Ik wilde vanwege mijn geloof niet op zondag werken. Dat ging wringen. De zondag is voor mij een bijzondere dag waarop wij met ons gezin naar de kerk gaan en gevoed worden voor de nieuwe week. Commercie kan nooit gaan voor de rijkdom die we zondag in de kerkdiensten ontvangen.’

Van Helden stapte over naar kredietverlener PrimeLine Services. ‘Ook daar moesten we op zondag gaan werken om de omzet te verbeteren. Ik vertrok na vijf jaar op een vervelende manier. Mijn baas zei in een teamvergadering dat hij ineens weer wist waarom hij een hekel aan christenen had, toen ik aangaf niet op zondag te willen werken. Dat deed heel erg zeer. Ik kon al snel een andere baan krijgen als accountmanager bij drukkerij Nefli in Haarlem.’

In december 2006 kreeg Van Helden dezelfde functie bij drukkerij GBU op Urk. ‘Het heen en weer reizen en in de file staan, braken mij op.’ Hij raakt steeds meer geïnteresseerd in de betekenis van het geloof voor zijn leven. Via de vereniging Bijbel & Onderwijs, waarvan hij van 2008 tot 2010 voorzitter is, krijgt hij contact met een groep creationisten, die zich vanuit hun geloof in de (zesdaagse) schepping van de aarde door God tegen de evolutietheorie keren. Zij wilden in 2009 ‘iets’ doen met de 200e verjaardag van Charles Robert Darwin, wetenschapper en bedenker van de evolutietheorie. Om daar de scheppingsleer – ‘Ik geloof dat God de aarde in zes dagen geschapen heeft’– tegenover te zetten, stelde Van Helden voor een brochure huis-aan-huis te verspreiden. De folder Schepping of Evolutie kreeg een oplage van 6,4 miljoen. ‘Terwijl de brochure al gedrukt werd, was nog niet duidelijk hoe die betaald moest worden. In een vergadering dankte oprichter Bert Dorenbos van Schreeuw om Leven echter al voor het feit dat het geld onderweg was. De kosten waren 2,5 ton. En ik wist: er was nog geen stuiver. Dus ik moest naar mijn baas toe, ik zat met kromme tenen: hoe ga ik straks vertellen dat voor de order van 2,5 ton geen geld is. Tien minuten na aanvang van de vergadering belde een kennis op dat zijn zwager borg wilde staan voor het project. Dat zijn gebeurtenissen die je helemaal stilzetten. Het raakt me nog’, zegt hij met betraande ogen. ‘Hoe kan dit? Wat een voorzienigheid. Bert wist dit niet. Niemand wist het. Soms kan ik zo terugverlangen naar die tijd. Het was een intense tijd met God.’

GeenStijl

Al gauw belden de media Van Helden over zijn actie. ‘Ik heb meer dan 150 interviews gedaan in een paar maanden tijd.’ Bloggers – onder wie GeenStijl, Retecool.com en blogger Alex Ringeling alias Bas Taart – organiseerden een venijnige tegenactie: Terugnaarjemaker.nl en adviseerden de ongewenste brochure terug te sturen naar het privéadres van Van Helden, dat online werd gezet. Het dreigde voor Van Helden in de papieren te lopen: wie er geen postzegel op deed, bezorgde hem portokosten. TNT Post liet Van Helden weten de teruggestuurde post, die door verzenders expres verzwaard was met trottoirtegels en telefoonboeken, niet te bezorgen. ‘Ze vonden het een flauwe actie.’ De retourpost wordt met toestemming van Van Helden vernietigd.

Ook ontvingen hij en zijn vrouw dreigementen. ‘Dat was heel heftig. Mijn vrouw hing geëmotioneerd aan de lijn over alle dreigtelefoontjes. Ik vroeg Bert of hij mensen voor gebed kon regelen. Vanaf dat moment stopten de telefoontjes. Wauw! Bizar dat je alles mag roepen in Nederland, maar niet dat God bestaat. Het heeft mij gevormd. Een paar maanden voor de folder verscheen, droomde ik over een varken en een vrouw die zei: dit is de nieuwe messias. Waarop ik zei: “Nee, Jezus is onze Redder.” Ze veranderde in een lelijk mens, zoiets had ik nog nooit gezien. Ik werd wakker en hoorde een stem in de kamer: “Jij zult mijn getuige zijn.” Twee maanden later was ik woordvoerder over de Schepping of Evolutie-folder. Ik dacht later geregeld terug aan de droom en de stem. Het heeft mij diep geraakt en gesteund. God heeft de touwtjes in handen. Ik zou de folder zo weer uitgeven.’

Via drukker GBU kreeg Van Helden in die tijd geregeld het drukwerk van Schreeuw om Leven onder ogen. ‘De inhoud sprak mij aan. Die stond vaak haaks op wat je in de media las.’ Van zijn werkgever mocht hij een middag per week aan Schreeuw om Leven besteden, omdat de stichting zo’n goede klant is. ‘Bert Dorenbos trok intussen al jaren aan mij om het stokje van hem over te nemen als directeur. Dat zag ik eerst niet zitten, want: kon ik wel rondkomen? In maart 2016 besloot ik een stap in geloofsvertrouwen te zetten en het te doen, samen met mijn vrouw, die de hulpverlening bij Schreeuw om Leven ging doen.’

actvisme

In zijn nieuwe rol wil van Helden een eigen stempel op Schreeuw om Leven zetten. ‘Hier heb ik met de oprichters Bert en Willy Dorenbos over van gedachten gewisseld.’ Schreeuw om Leven stond altijd bekend om haar activistische karakter. Dat wil hij veranderen, door zich meer te concentreren op het bieden van informatie en oplossingen, bevestigt hij. ‘Het echtpaar Dorenbos heeft altijd activisme gezocht, omdat je dan aandacht van de pers krijgt. Voor die tijd vanaf 1985 was dat goed. Maar door de jaren heen werd het op de barricaden springen steeds extremer. Je komt dan op een punt dat het voor de achterban te confronterend is en voor de pers niet meer interessant. De Bijbelse visie van Schreeuw om Leven is niet veranderd, wel de communicatie. Wij geven nu zeven keer per jaar magazine Leef uit met onder andere verhalen over abortus van vrouwen en bieden oplossingen, bijvoorbeeld via pleeggezinnen en sponsoring van babyartikelen.’

‘Met een organisatie als de Vereniging ter Bescherming van het Ongeboren Kind (VBOK met hulpverlening via Siriz, red.) hebben we goede contacten. Er is deels overlap, maar deels ook niet. Zo hebben wij ook internationale contacten met prolife-organisaties en is de VBOK veel actiever op openbare scholen. Wij totaal niet. Daarnaast zijn we met wakers actief bij abortuscentra, waardoor we vrij regelmatig vrouwen mogen bereiken met hulp waardoor ze toch voor hun kindje gaan. Dat kennen ze bij Siriz niet. Via Facebook bereiken we honderdduizend mensen per week. Het levert veel hulpvragen op. In een jaar tijd is dat aantal van 210 naar 400 gestegen en de groei zet dit jaar door. Jammer, want eigenlijk moet ons werk overbodig zijn.’ ?