Puzzelen maakt je relaxed
Legpuzzelaars grijpen steeds vaker naar een komische legpuzzel. En naar de breinbrekende wasgij-puzzels; met hints in plaats van een na te maken afbeelding.
Legpuzzels maken is nog altijd een populaire bezigheid. ‘De grootste misvatting over legpuzzels is dat vooral heel jonge kinderen en ouderen ze maken’, zegt Joëla van Dantzig, productmanager puzzels van Jumbo in Zaandam. Populaire puzzels van Jumbo zijn die grappige van illustrator Jan van Haasteren. Zijn puzzels zitten vol stripfiguurtjes die de mafste dingen doen. Op de Facebookpagina van Van Haasteren zijn alle leeftijden vertegenwoordigd en de teller ging begin oktober over de zesduizend fans.
Jumbo brengt elk jaar 150 nieuwe puzzels voor volwassenen uit. In de Jan van Haasterenlijn zijn dat er gemiddeld vijftien. ‘Soms gebruiken we één afbeelding voor meerdere puzzelmaten’, zegt Van Dantzig. ‘We werken al 31 jaar met hem samen en zijn merk laat nog steeds een stijgende lijn zien als het om verkochte aantallen gaat. Daarnaast doen traditionele taferelen – dieren, landschappen en skylines van steden – het ook altijd goed.’
Onder de legpuzzelaars van het Nederlands Dagblad doen die het ook goed, blijkt uit reacties van lezers. Net als puzzels van Bijbelse taferelen, historische gebeurtenissen, illustraties van Cornelis Jetses, Dokus en Anton Pieck en legpuzzels van kunstwerken.
Puzzelaar Michiel de Gelder: ‘Ik maak voornamelijk puzzels van Jan van Haasteren van 1000 of 1500 stukjes en 3D-puzzels. Daarvan moet je bijvoorbeeld eerst een aantal muren in elkaar puzzelen en daarna het dak. Het formaat van deze puzzels varieert tussen de 250 en 3300 stukjes.’ De Gelder zette bijvoorbeeld de skyline van New York, nog met de Twin Towers, in 3D in elkaar.
wasgij
Net als alle markten, probeert ook de legpuzzelmarkt zich steeds te vernieuwen. Jumbo haalde de wasgij-puzzel uit Groot-Brittannië. Daar is het sinds 2005 de meest gemaakte puzzel door volwassenen. Het grootste verschil met normale legpuzzels is dat bij wasgij de puzzelaar niet de afbeelding op de doos na moet puzzelen, maar de hersenen en de fantasie worden aangesproken. Van Dantzig: ‘Op de doos staan bijvoorbeeld geschrokken mensen en de puzzelaar moet uitvogelen waar ze van geschrokken zijn. Wasgij is het omgekeerde van jigsaw, het Engelse woord voor legpuzzel.’ Marianne Mulder is er gek op: ‘Er is alleen een aanwijzing, wat gebeurt er na het tafereel op het plaatje, bijvoorbeeld. Maar ik maak ook graag legpuzzels van landschappen, met irritante stukken lucht of huisjes die op elkaar lijken.’
De legpuzzel gaat ook digitaal. Zo zijn de wasgij’s en de puzzels van Jan van Haasteren verkrijgbaar als app. ‘Hoe breder het assortiment, hoe meer puzzelaars erbij komen’, zegt Van Dantzig. Tegelijk blijft er toekomst voor de fysieke stukjes. De Jumbo-medewerker merkt dat puzzelen een sociaal gebeuren blijft. ‘Gezinnen doen het samen. In de vakantie komt er vaak een legpuzzel op tafel.’ Zo legt Marianne Tanghe altijd een paar stukjes aan aan de legpuzzel op tafel als ze bij haar moeder op visite is.
Bij de familie Huisman is Owen (7) de grootste puzzelaar. ‘Vaak begint zoonlief met puzzelen’, vertelt moeder Rianne Huisman. ‘Maar het kan maar zo dat zijn vader het ’s avonds overneemt en we de volgende ochtend een verontwaardigde zoon horen zeggen: “Waarom ben je al zo ver? Dat wilde ík allemaal doen!”’
Evertine Heek puzzelt haar hele leven al. ‘Variërend van duizend tot drieduizend stukjes. In 2013 kreeg ik op 31-jarige leeftijd borstkanker. Toen ik in november 2013 met mijn chemo’s begon, heb ik een legpuzzel van vijfduizend stukjes van Jan van Haasteren neergelegd. Iedereen die op ziekenbezoek kwam, puzzelde even mee. In april 2014 kreeg ik mijn laatste chemo en was ook mijn puzzel klaar.’ Inmiddels draait Heek weer mee in het leven van alledag. ‘Toch ligt er nog altijd een puzzel op tafel.’
los van de tablet
Van Dantzig denkt dat de hype van volwassenen die aan het kleuren slaan, aansluit bij het gevoel dat mensen bij legpuzzels krijgen. ‘In dit digitale tijdperk zoeken mensen dingen waarmee ze loskomen van de tablet of de televisie. Ze zoeken iets waarbij ze zich kunnen ontspannen.’
In de praktijk van psycholoog Jeffrey Wijnberg in Groningen is bezigheidstherapie een speerpunt in de behandeling. Hierdoor heeft de patiënt afleiding zonder dat het veel energie kost. ‘Maar ook als je niet depressief bent, gaat er een rustgevende, meditatieve werking uit van bezigheden met een repeterend karakter’, schrijft Wijnberg in zijn blog.
Puzzelaar Marrit Feenstra-Doedens beaamt dat het werkt. ‘Ik maak puzzels omdat het mij ontspanning geeft. Ik denk nergens aan en soms is het een sport van mij om een puzzel zo snel mogelijk af te ronden. Ik geniet er erg van om te puzzelen en het geeft rust in mijn drukke bestaan. Ik ben zelfs zo verslaafd dat het gastenboek op onze bruiloft ook een puzzel was. En in december 2013 heb ik een puzzel van 18.000 stukjes gekocht en heb deze eerder dit jaar afgerond.’
Ook bij puzzelmaker Ravensburger in Amersfoort is de rustgevende werking van puzzels maken bekend. ‘Je wordt er relaxed van’, zegt marketingmanager Dave Vonk. De puzzels van duizend stukjes, vijftig bij zeventig centimeter, zijn het meest populair. ‘Die grootte is praktisch voor op tafel en is voor de grootste groep mensen te doen.’ Na vijf jaar gaat bij Ravensburger een afbeelding er weer uit en komt er een nieuwe voor terug. ‘Dat zijn vooral landschappen en dierenpuzzels. Het aantal puzzels dat wij verkopen, is al jaren stabiel.’
’Puzzels moeten puzzelbaar zijn’, zegt Vonk. ‘Dat betekent niet te veel blauw in de lucht of de zee. Een puzzel die voor tachtig procent blauw is, schrikt de meeste mensen af.’ De puzzelstukjes van Ravensburger worden uit karton gestanst met een handgemaakte vorm. De hele grote, die van negenduizend stukjes, worden in elkaar gezet bewaard. ‘Alleen bij die grote puzzels kunnen we mensen helpen die een stukje kwijt zijn. Dan moeten ze wel de puzzel gemaakt hebben en kunnen aangeven dat bijvoorbeeld het derde stukje links uit de elfde rij van boven ontbreekt.’
Gerda Visser heeft net een puzzel met vijfduizend stukjes afgerond. ‘Ik heb er twee jaar over gedaan. Een jaar of tien geleden was ik er eens aan begonnen. Het beginnetje heb ik opgerold op een puzzelmat weggelegd. Twee jaar geleden legde mijn zoon hem weer op tafel met de mededeling dat “wij” hem maar eens af moesten maken.’ Dat lukte, maar binnenkort verdwijnt hij weer in de doos.
kringloopwinkels
Er zijn maar weinig mensen die de stukjes voor een tweede keer in elkaar passen. Legpuzzels zijn daarom bijna altijd te vinden op kleedjes- en rommelmarkten en in kringloopwinkels. Als de verkoper tenminste kan garanderen dat alle stukjes nog in de doos zitten.
De moeder van Marianne Tanghe haalt de puzzels per tien tegelijk voor een paar euro bij de kringloopwinkel. ‘Mijn moeder (77) en haar nicht (80) wonen bij elkaar om de hoek en brengen uren ‘legpuzzelend’ door.’ Favoriet zijn de puzzels van duizend stukjes. ‘Ze vinden er helemaal niets aan als er aan het eind een stukje ontbreekt en soms wordt een puzzel weer in de doos gegooid als bijvoorbeeld meerdere stukjes op dezelfde plek lijken te passen.’ ¦
