Gezond: is een vliegtuigmodus echt nodig?

Je zult niet zomaar neerstorten door een ­mobieltje dat nog aanstaat. Maar hoe meer ­mobiele apparaten signalen uitzenden, hoe groter de kans op communicatieproblemen in vliegtuigapparatuur. Dat heeft te maken met elektromagnetische compatibiliteit (EMC), legt hoogleraar EMC Frank Leferink van de Universiteit van Twente uit. EMC houdt in dat apparaten zonder problemen dicht bij elkaar kunnen zijn. Dat is niet vanzelfsprekend.

‘Een telefoon moet een elektromagnetisch veld opwekken om verbinding te maken; dat veld wordt door een antenne opgepikt. We zenden die velden uit in de openbare ruimte, die we delen met meer apparaten.’ Dat ‘botst’ soms. Leferink vergelijkt het met een druk terras. ‘Hoe meer mensen je hoort praten, hoe moeilijker het wordt om zonder storing naar een gesprekspartner te luisteren.’ Zoiets gebeurt ook bij elektronische apparaten die vanuit dezelfde ruimte verbinding met een antenne zoeken.

In een vliegtuig spelen nog twee extra zaken mee, legt Leferink uit. ‘Ten eerste is het een afgesloten ruimte waar het heel druk wordt als je alle apparaten aanzet. Om het weer te vergelijken met gesprekken: als je vanaf een druk terras met z’n allen naar een kerk gaat en daarbinnen net zo hard blijft praten als op het terras, wordt het een enorme herrie.’

Het tweede punt is dat veel vliegtuigapparatuur is ontworpen in een tijd dat we nog niet massaal mobieltjes, tablets en laptops mee het vliegtuig in sleepten.

Toch is het moeilijk te voorspellen wanneer mobiele apparaten écht voor problemen zorgen. Passagiers absorberen de elektromagnetische velden bijvoorbeeld deels, waardoor het signaal niet verder ronddwaalt door de ruimte. Boeing onderzoekt hoe dit werkt door aardappelzakken in de vorm van mensen in vliegtuigstoelen te zetten.

Er zijn gelukkig maar weinig gevallen van storing tijdens een vlucht bekend, zegt Leferink. Maar het komt wel voor. In 2014 bleek bijvoorbeeld dat de cockpitdisplays in 1300 Boeings in Amerika gevoelig waren voor storingen als er wifi-apparaten of mobiele telefoons in de buurt lagen. Per volgend jaar moeten al die displays vervangen zijn.

Een andere angst is dat storing ontstaat in het systeem dat piloten helpt om te landen in slecht weer, waarvoor radiootjes in de neus van het vliegtuig zitten.

Vooruitgang is er wel. Vroeger moesten mobiele apparaten volledig uitgeschakeld worden, tegenwoordig mag je spelletjes spelen. Wifi is soms zelfs (vaak tegen betaling) beschikbaar. Komende jaren zal dat op alle langeafstandsvluchten kunnen. ‘Hiervoor hebben vliegtuigbouwers speciale tests uitgevoerd die geen nadelige effecten laten zien op de vliegtuigsystemen.’ Voor wifi kun je eenvoudig basisstations in het vliegtuig bouwen, zodat mobiele apparaten niet uit alle macht gaan zoeken naar een antenne op land.

Ook het einde van de vliegtuigmodus komt in zicht. Er is hard gewerkt aan het ontwikkelen van apparatuur die beter bestand is tegen de elektronica van passagiers. EASA, het Europese bureau voor veilige luchtvaart, staat officieel al sinds september 2014 toe dat passagiers apparaten gebruiken zonder die in vliegtuigmodus te zetten, ook tijdens stijgen en dalen, mits de apparatuur in de vliegtuigen ertegen kan. In de praktijk is die vaak verouderd, maar vliegtuigapparatuur gaat zo’n dertig jaar mee: het is een kwestie van tijd voordat die overal vervangen is door smartphonebestendige elektronica. ¦