Daling van de collecteopbrengst? Een kerkelijke donatie-app went snel
Amersfoort
De collectezak die van hand tot hand gaat - dat is er sinds de coronacrisis niet meer bij. Dankzij de onlinediensten is de digitale collecte in veel kerken in sneltreinvaart ingeburgerd. Maar niet allemaal met hetzelfde resultaat: terwijl de ene kerk de inkomsten zag kelderen, ziet de andere juist een stijging van de collecte-opbrengst. Het geld van collectes is bestemd voor uiteenlopende doelen: van de kerk zelf en het diaconale werk, tot theologische opleidingen en allerlei goede doelen.
Een landelijk overzicht met cijfers van de ontwikkeling van de collecte-inkomsten bestaat niet. Zo houdt de Rooms-Katholieke Kerk dat niet bij, ‘maar de geluiden die we horen zijn niet zo gunstig’, zegt woordvoerder Anna Kruse. Ook het gereformeerde Diaconaal Steunpunt krijgt signalen dat de collecte-inkomsten teruglopen.
Over de meest concrete cijfers beschikt de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer (VKB) in de Protestantse Kerk in Nederland, die begin mei een peiling onder haar leden hield over de gevolgen van de coronacrisis. De 450 kerkrentmeesters die reageerden, verwachten over 2020 gemiddeld een daling van de collecteopbrengst van 17 procent. Van een crisissfeer bij kerkrentmeester is geen sprake, tegelijkertijd zijn er wel zorgen over de ‘substantiële inkomstenvermindering’ uit collecten.
geen collectes
Kerken geven in de peiling aan nu te collecteren via een collecteapp, QR-code, Tikkie, collecteknop op de website of via bancaire overschrijvingen. Er zijn ook kerken die extra mailtjes naar gemeenteleden sturen om hen te stimuleren collectegeld te blijven geven. Een aantal gemeenten geeft aan helemaal geen collectes meer te houden. Andere gemeenten zijn van plan na de coronacrisis actie te ondernemen om mensen die hun giften voor de collectes nog niet hebben gegeven te vragen alsnog iets over te maken of hun nog niet ingeleverde collectebonnen alsnog in te leveren.
VKB-directeur Jos Aarnoudse spreekt van ‘een sterk wisselend beeld’. ‘Gemeenten die al geïnvesteerd hadden in contantloos collecteren hebben een voorsprong.’ Een gemeente met jonge mensen zal makkelijker via een app geven dan oudere mensen. Tegelijk zijn oudere mensen meer solidair en maken makkelijker af en toe een hoger bedrag over, is de ervaring van Aarnoudse. De ‘geefcultuur’ in een gemeente is bovendien zeer bepalend voor de collectinkomsten op dit moment. Zo wordt in migrantenkerken en traditionele hervormde gemeenten vaak veel contant gegeven en weinig via vaste overboekingen. Sommige van deze gemeenten bouwen geen liturgisch moment in de online diensten in voor de collecte of hebben niet de infrastructuur voor online doneren. Die lopen inkomsten mis. Maar ook voor de gemeenten waar slechts een klein deel van de inkomsten via de collectezak binnenkomt, kan de kerkdienstloze tijd problemen opleveren, zegt Aarnoudse. ‘Als je de collecteopbrengst per zondag maal 52 doet, is dat op jaarbasis alsnog een flink bedrag. Valt dat weg, dan heb je toch weer een gat.’
donatieapps
Dat het gebruik van donatieapps in kerken sterk is toegenomen sinds er geen fysieke samenkomsten meer zijn, kan geen verrassing zijn. Collecte-app Givt zag het aantal gebruikers sinds de coronacrisis met bijna vijftig procent toenemen. Naar schatting maakt nu een op de acht (zo’n 12,5 procent) van alle kerkgangers in Nederland er gebruik van.
Kerkapp Scipio, die ruim vierhonderd kerken bedient, zit ook in de lift. ‘Vanaf half maart zien we een enorme groei in het gebruik van de digitale collecte’, zegt Martijn van Houten van Hagru, het bedrijf achter de app. ‘We meten een groei van zo’n 350 procent ten opzichte van de periode voor de coronacrisis. Er wordt momenteel veel interesse getoond vanuit kerkelijk Nederland en wekelijks sluiten er tientallen nieuwe kerken aan.’
De toename in het gebruik van donatieapps zegt echter niets over de ontwikkeling van de collecte-inkomsten van kerken. ‘We meten het gebruik van de collectemodule, maar kunnen niet zien wat voor bedragen er bij kerken binnenkomen’, zegt Van Houten. ‘Dat gaat via beveiligde omgevingen.’
Een ontwikkeling die al ver voor de coronacrisis zichtbaar was, is dat kerkgangers die overstappen van contant geven naar een collecte-app geneigd zijn veel royaler te zijn. Volgens Sjoerd van Oort, directeur van Givt, wordt er contant gemiddeld 1,65 euro in de collectezak gedaan, terwijl er via Givt gemiddeld 8,08 euro wordt gegeven. Tijdens de coronacrisis is dat bedrag gestegen naar 12 euro. ‘Crisisgedrag’ noemt Van Oort dat. ‘De crisis zet mensen ertoe aan meer te geven.’ Hij schat in dat het aantal mensen dat geeft tijdens de coronacrisis is afgenomen, maar het bedrag dat gegeven wordt is gestegen. ‘Dus het zou me niet verbazen als de collecte-inkomsten redelijk op niveau zijn gebleven. Ik denk dat de schade zeer beperkt is en kerken misschien wel meer uit de collecte halen.’ <
collecte-inkomsten in twee kerken
Hersteld Hervormde Gemeente Goedereede
Voorafgaand aan de coronacrisis bedroegen de collecteopbrengsten van de Hersteld Hervormde Gemeente in Goedereede (twee diensten) tussen de 700 en 750 euro. De gemiddelde collecteopbrengst per zondag vanaf half maart tot en met april ligt hoger, zo’n 930 euro, dat voor het grootste deel binnenkomt via de bank en voor een kleiner deel via kerkapp Scipio. ‘Dat betekent dat we qua collecteopbrengsten goed op peil blijven’, zegt Matthias Stout, voorzitter van Kerkvoogdij HHG Goedereede. ‘Dat is ook wel nodig gelet op het feit dat onder andere onze jaarlijkse zomermarkt, die een belangrijke inkomstenbron voor de Kerkvoogdij is, vervaltkomt te vervallen.’ De gemeente nam half maart - het moment dat er geen fysieke kerkdiensten meer gehouden worden - de kerkapp Scipio in gebruik. ‘We hadden de organisatie al daarvoor al grotendeels klaarstaan’, zegt Stout. ‘Door de coronacrisis is de invoering versneld.’
Gereformeerde Kerk vrijgemaakt Assen-Peelo
Bij Het Noorderlicht, de vrijgemaakte-gereformeerde kerk in Assen-Peelo, kwam voor de coronaperiode gemiddeld 510 euro per zondag aan collecte-inkomsten binnen, waarvan 140 euro per donatieapp.
De eerste zondag dat er geen fysieke kerkdiensten werden gehouden (15 maart) maakten de inkomsten een duik naar beneden naar 136 euro: dat duidt erop dat alleen de kerkleden die gewend waren de donatieapp te gebruiken, gegeven hebben. In de drie zondagen daarna klom het geefgedrag op tot het normale niveau, met een gemiddelde van 554 euro op de zondagen tussen half maart en half mei, met een uitschieter tot boven de 1000 euro voor een collecte voor #nietalleen, een hulpplatform in coronatijd.
Het overgrote deel van de collectegiften komt binnen via de donatieapp van Scipio, een kleiner bedrag via een link en QR-code.
