Reinier Sonneveld beantwoordt vragen die gelovigen bezighouden tijdens de crisis, zoals ‘Waar is God in deze crisis?’

Utrecht

Hij was eigenlijk bezig met een thriller. ‘Er zijn al vijf hoofdstukken af.’ Maar naarmate de coronacrisis erger werd, bleek dat niet te zijn wat nu nodig is, zegt de Utrechtse theoloog en zzp’er. ‘Dat merkte ik aan de reacties op wat ik schreef op Facebook.’ De thriller ging voorlopig op de plank. Een gepassioneerde zoektocht volgde, naar nieuwe woorden voor wat Jezus’ lijdensweg nú betekent. Drie uitgeverijen sloegen de handen ineen en geven het boek nu samen uit.

‘Nu geen schuldigen aanwijzen. We moeten waardig en liefdevol deze periode doorkomen.’

De coronanood gaat Sonnevelds eigen deur niet voorbij. ‘Er waren twee momenten waarop ik echt diep zat. Op de dag van de lockdown stroomden de opzeggingen van lezingen en andere opdrachten binnen. In een paar dagen gingen er vier, vijf maanden aan inkomen in rook op.’ Hetzelfde overkwam echtgenote Marisa Rappard, kunstenares en eveneens zzp’er. Haar exposities en cursussen gingen niet door. Niet leuk, als je ook nog eens ouders bent van een kleuter.

‘Ik dacht: waar eindigt dit ...?’

En het tweede moment?

‘Dagen na het begin van de lockdown ging ik naar de supermarkt. De helft van het lijstje was er niet meer, de schappen waren leeg. Ik werd angstig. Er lag ergens nog één pompoen. Ik voelde de drang om mensen opzij te gaan duwen. Daar schrok ik van, ineens wist ik: dit is wat mensen in arme landen vaak voelen. Al is mijn ervaring natuurlijk minder dan 1 procent van hun ervaring. Ik voelde echt pijn, was verdrietig en bang. Maar in die crisismomenten vond ik uiteindelijk de zachte krachten terug, de vrijheid in mezelf om te handelen. Iets van mijn ervaringen wil ik doorgeven. Ik leerde als pastor en coach dat iedereen in laatste instantie zo’n handelingsruimte heeft. Daaruit put ik nieuwe moed. Ik vond mijn stem als schrijver terug, toen ik een oproep las van journalist Karel Smouter om traag te zijn met onze antwoorden. Dat kwam aan bij mij: ja, daarover wil ik het hebben in de huidige kakofonie van meningen. Ik wil traag spreken.’

Is er dan geen reden tot ongerustheid over virussen en de aantasting van de schepping?

‘Ik ben óók bezorgd over de natuur, maar het is nog te vroeg, te complex. Als je schuldigen wilt, kun je er wel tien aanwijzen. Globalisering, hoort er ook bij. Je kunt nog zo gelijk hebben met die zorgen, maar is dat het juiste woord op het juiste moment? Wat ons nu te doen staat, is zo waardig en liefdevol mogelijk deze periode doorkomen. Je kunt ecologische problemen te lijf gaan vanuit paniek, als een malle, ‘alles moet anders’. Maar besef liever je beperkingen, wees zorgzaam voor je directe omgeving. We hebben toch niet alles onder controle. In het boek Job komt JHWH met wel zeventig vragen, die bijna allemaal gaan over wilde dieren: leeuwen, krokodillen, struisvogels. COVID-19 is misschien ook wel zo’n krokodil: ontembaar en je begrijpt niet waarom het bestaat. Ik wil het denken over Gods handelen en corona niet vangen in mooi sluitende redeneringen.’

Jeroen Jumelet

Is dat niet opvallend genuanceerd, voor iemand die zelf sterk logisch en systematisch denkt en stellige uitspraken niet schuwt?

‘Ja, ik heb leergeld betaald. Nu probeer ik juist voortdurend géén logisch sluitend antwoord te geven. Deels omdat ik die verleiding bij uitstek ken: de dingen kloppend willen maken zit in me, als een drang. Het is zinloos, je krijgt het lijden niet kloppend. En soms draagt de poging zelfs bij aan de pijn. Dus zoek ik manieren van spreken over God die voorzichtiger zijn dan dat, maar die tegelijk niet ‘niks’ zijn en die vol in de traditie staan. De theoloog John Piper schreef recent over corona: “God heeft het gestuurd, Hij wil ons ontzag wekken.” Dat is niet mijn godsbeeld. Waarom niet? Omdat ik Jezus nooit zo zie handelen. Hij geneest en zorgt, maar zendt geen ziektes. Piper haalt vooral het Oude Testament aan; ik denk dat we uitsluitend via Jezus naar God moeten kijken.’

En wat ziet u dan?

‘De belangrijkste ontdekking is, hoezeer Jezus ‘skin in the game’ heeft, zoals een Engelse zegswijze luidt. Hij ondervindt met huid en haar de gevolgen van zonde en kwaad. Dat wekt vertrouwen. In de crisis van 2008 kon je dat niet zeggen van veel beleggers en bankdirecteuren: zij hadden geen ‘skin in the game’. Als een generaal voorop gaat, geeft dat vertrouwen. In de Romeinse tijd moest een architect verplicht onder de brug wonen die hij zelf net had gebouwd, dan wisten de mensen zeker dat ze wel konden oversteken. Dat is Jezus: onze architect onder de brug. Hij stuurt geen pandemie, maar stapt zelf ín de pandemie, om genezend bij ons te zijn.’

overgave

‘Het lijden van nu, zegt Paulus, weegt niet op tegen de heerlijkheid van straks. Ergerlijk, vond ik lange tijd, omdat die zin voorbij lijkt te gaan aan je pijn. Maar Paulus weet wat lijden is. En ik weet nu: op de bodem van je pijn kun je nog wel degelijk vreugde ervaren. Sinds de kruisiging en de opstanding zit er een lichtgaatje in elk donker. Het is mogelijk tot je laatste snik waardig, grootmoedig en liefdevol te handelen. Holocaustoverlevende Viktor Frankl zei dat de laatste der menselijke vrijheden de houding is die wij ten opzichte van de gebeurtenissen kunnen aannemen. Dat is wat ik Jezus zie doen. Hij blijft tot het einde toe zorgzaam, vergevingsgezind. Het laatste dat altijd mogelijk is, is de liefde. God is op elk moment aanwezig als de zorgzame liefde, die meevoelt met wat ik voel, mijn pijn voluit erkent en vernieuwing kan brengen.

‘Ik ben tobberig maar ontdekte: er straalt goedheid, schoonheid en licht door alles heen.’

In Johannes 1:16 staat: ‘’Want uit zijn overvloed zijn wij allen met goedheid overstelpt.’’ Een geweldige tekst! Er is dood, maar er is ook overal, en op elk moment, speelse, uitbundige schoonheid. Er gaat veel meer goed dan fout. Dat inzicht moet je wel wijs gebruiken, niet om mensen mee om de oren te slaan, maar het kan troostrijk zijn. En deze ontdekking gaat echt in tegen mijn eigen, tobberige natuur. Er straalt goedheid, schoonheid en licht door alles heen. Ik las zojuist nog iets over de uitvinding van het wiel. Wat blijkt? Het oudste wiel dat ooit gevonden is, is van een speelgoedwagentje. Dat niet-functionele en zorgzame, dat schijnt overal in door. God is zelf niet in quarantaine en houdt de aarde niet in een lockdown. Hemel en aarde zijn voortdurend en intensief in contact. God houdt hartstochtelijk van deze wereld. En dus is deze wereld iets om hartstochtelijk van te houden. De menswording van Gods zoon is een jawoord aan de wereld en aan onze geschiedenis. Dat gebeurt in een dynamisch proces. Jezus vraagt zijn Vader eerst of de beker niet toch voorbij kan gaan. Maar Hij aanvaardt het vervolgens toch als de weg die Hij heeft te gaan. Hij laat de vragen aan God en zegt: Uw wil geschiede. Die uitspraak is een soort uitstel van het zoeken. Hij geeft zich over, aan de situatie, en probeert binnen alle beperkingen het beste te doen.’

Mede n.a.v. : Waar is God in de crisis? En waar ben ik? Reinier Sonneveld. Uitgeverij Gideon, Vuurbaak en Buijten & Schipperheijn Motief, Amsterdam 2020. 112 blz. €. 12,50.