Gregoriaans zingen voor de beginner
Den Haag
Net als zoveel collega’s in de cultuursector, kreeg zangkwintet Wishful Singing een harde klap door de coronacrisis. ‘Onze Europese tour door Zwitserland, Turkije en België is afgelast’, vertelt sopraan Anne-Christine Wemekamp (38). Wishful Singing, dat afgelopen maandag nog wel optrad in de Amsterdamse Nieuwe Kerk voor de Nationale Dodenherdenking, zat midden in een reeks vesperconcerten, toen alles stilviel. Wemekamp: ‘In die vespers wordt gregoriaans gezongen. We lieten de concerten voorafgaan door een workshop gregoriaans zingen. Die werd iedere avond door 150 tot 200 mensen bezocht, veel meer dan de 50 die wij verwacht hadden.’
‘Ik vroeg Herman Finkers in een brief om hulp.’
Online gaan ze de cursus gregoriaans nu doorzetten. Wemekamp en haar collega’s, alle vijf klassiek geschoold, vinden het prachtig om mensen te leren zingen. Zo hebben ze in Den Haag een school ‘geadopteerd’ waar ze iedere week muziekles aan kinderen geven. ‘Tegenwoordig is het niet meer vanzelfsprekend om veel te zingen op school. Vroeger zong ik iedere dag. Ik zat op een protestantse school, dan weet je niet beter: iedere maandag psalmoverhoring’, lacht Wemekamp.
Wat is gregoriaans zingen eigenlijk?
‘Eenstemmig gezang, dat sinds de vroege Middeleeuwen deel uitmaakt van de katholieke liturgie. Wat bijzonder is, is dat je geen ‘beat’ hebt, geen maatsoort. Je zingt vanuit één toon, of melodie, maar toch is er een enorme rijkheid aan klank en kleur. Het is een pure vorm van zingen, dat heen en weer gaat als eb en vloed. Ik ervaar het zelf als kalmerend en troostrijk. Zingen in de kerk maakt het extra mooi. Na onze gregoriaanse concerten vragen we om niet te applaudisseren. We hopen dat mensen de verstilling mee naar huis nemen.’
‘Wat bijzonder is, is dat je geen ‘beat’ hebt.’
Hoe ziet de cursus eruit?
‘We beginnen met een live webinar, waarin onder andere filmpjes van Herman Finkers langskomen. Hij is een groot liefhebber van gregoriaans gezang en weet er ontzettend veel van. Hij deelt zijn kennis op zijn zo kenmerkende lichtvoetige wijze, met hier en daar een kwinkslag. Voor wie nog nooit met noten heeft gezongen, introduceren we de kwadraatnotatie. En natuurlijk onze eigen specialiteit: vocale tips voor hoe je je het gregoriaans zingen makkelijker eigen maakt. Na die eerste les krijg je thuis iedere dag een instructiefilmpje toegestuurd waarmee je eenvoudig kunt oefenen. Na acht dagen volgt een concertmoment, waarin we gezamenlijk een deel van een vesperdienst uitvoeren.’
Is het moeilijk?
‘Het mooie aan gregoriaans is dat het makkelijk zingbaar en eenvoudig te leren is. Vooral ‘formules’, kort gezongen antwoorden in een liturgie, zijn goed te leren. Die zingen zichzelf. De gedeelten voor solisten kunnen heel virtuoos zijn, tot wel dertig noten voor een lettergreep.
Als je vroeger het klooster betrad, als monnik of non, leerde je als eerste alle gregoriaanse psalmen uit je hoofd. Als Wishful Singing zingen we het repertoire zo veel mogelijk uit originele bronnen, gedigitaliseerde stukken perkament die stammen uit de periode 900 tot 1450. Soms staan er aantekeningen boven: “Hier iets sneller” of “Hier wat omhoog”. Als je die stukken nu repeteert, zijn die opmerkingen erg herkenbaar.’
Hoe kennen jullie en Herman Finkers elkaar?
‘Jaren geleden werd ik geraakt door de muziek van Hildegard van Bingen, een benedictijnse abdis uit de twaalfde eeuw. Ik wilde graag meer van haar zingen. De enige die ik kende met een passie voor gregoriaanse muziek was Herman Finkers. Daarom schreef ik hem een brief om hem om hulp te vragen. Het mooie is dat hij, toen hij in de auto zat, ons eens hoorde zingen op Radio 4. Toen hij die dag thuiskwam en zijn achterstallige post doorwerkte, vond hij mijn brief.’ De samenwerking tussen Wishful Singing en Finkers leidde eerder al tot de gregoriaanse meezingmis Missa in Mysterium, tv-optredens bij De Wereld Draait Door en Podium Witteman en de cd In Mysterium.
In welke taal zingen jullie?
‘In het Latijn. Herman is katholiek, zelf ben ik protestants opgevoed; ik ken de Bijbel tot op de letter. Ik vind het mooi om de teksten die ik vanaf mijn jeugd in mijn eigen taal heb gezongen nu juist in het Latijn te zingen. Zingen in het Latijn, een taal die ik verre van vloeiend spreek, is voor mij overgeven aan de schoonheid van eeuwenoude tradities en rituelen. Als zangeres vind ik het prettig om te snappen wat ik zing, maar ik hoef niet letterlijk te weten wat er gezongen wordt. Het gregoriaans is wat mij betreft niet om te begrijpen, maar om het mysterie te ondergaan.’
De onlinecursus gaat zaterdag 9 mei van start. Voor meer info, zie wishfulsinging.nl
