Een huiskamerdienst op poten zetten is niet moeilijk. Hoe doe je dat?
Het schrappen van kerkdiensten biedt kerken kansen nieuwe vormen te ontdekken. Zoals het organiseren van huiskamerdiensten. Het is niet moeilijk zoiets op poten te zetten. De huiskamer vervangt de komende zondagen op veel plaatsen de kerkzaal, nu kerken vanwege het coronavirus gesloten blijven. Via internet een kerkdienst kijken is een voor de hand liggende optie, maar waarom niet zelf een huisdienst organiseren? Amersfoort
Het zal even wennen zijn, een kerk-aan-huis, maar ingewikkeld is het niet, zegt theoloog Reinier Sonneveld. Hij maakt al zo’n tien jaar onderdeel uit van een huiskerk. ‘Doe wat je doordeweeks op je bijbelkring doet, maar dan op zondagochtend. Dat is het allersimpelste en meest toegankelijk. Samen bidden, samen zingen, samen de Bijbel open doen en daarover doorpraten.’
‘Doe wat je op je bijbelkring doet, maar dan op zondagochtend.’
De sfeer is een niet te onderschatten onderdeel tijdens een kerkelijke viering in huiselijke kring. ‘Zorg voor koffie, thee en wat lekkers erbij’, adviseert Tjerk van Dijk, die in Maastricht betrokken is bij een huiskerk. ‘En steek een kaars aan. Zo’n liturgisch moment markeert dat het samenzijn meer is dan een koffievisite.’
Wie last minute een huiskerk wil organiseren voor komende zondag, kan terecht op Youtube, waar eindeloos veel filmpjes staan die bruikbaar zijn voor huisdiensten. Reinier Sonneveld zelf heeft goede ervaringen met de Bible Project - animaties met bijbeluitleg - en met Nooma, een serie van 24 korte films die christelijke thema’s behandelen, van de bekende Amerikaanse voorganger Rob Bell. ‘Die zijn van hoge kwaliteit en heel behapbaar. Vervolgens kun je daar over doorpraten.’
Podcasts van de New Yorkse predikant Tim Keller vindt hij eveneens een aanrader, en wie iets Nederlandstaligs zoekt kan bijvoorbeeld terecht bij Eerst Dit, een zeven minuten durende bijbelpodcast van de missionaire organisatie IZB en de EO. ‘Dat lijkt een beetje op wat wij vroeger op zondag op vakantie deden: op de camping een cassettebandje met een preek luisteren. Wij doen dat nog geregeld in onze huiskerk, en dat werkt prima. Je kunt dat onderbreken door samen te zingen, te bidden of gedachten te delen.’
‘Een preek houden in een huiskamer voelt toch wat ongemakkelijk.’
Bijeenkomsten in huiselijke kring lenen zich volgens Sonneveld bovendien goed om samen avondmaal te vieren: het brood breken en de beker drinken - in deze tijden maar een eigen beker. Dat kan wat onwennig zijn voor de doorgewinterde kerkganger, realiseert hij zich. ‘Het kan voelen als iets dat niet mag, alsof het niet echt is. Maar we zijn allemaal priesters, dat betekent dat we allemaal het brood kunnen breken. In de vroege kerk waren daar ook geen officieel aangestelde priesters bij. Het is een buitenkans om dat in deze tijden met elkaar te doen.’
preek
Een preek houden tijdens een huiskerk kan natuurlijk ook, maar eigenlijk is dat geen geschikte vorm voor die setting, vindt Tjerk van Dijk. Hij zit bij een huiskerk in Maastricht en is directeur van de missionaire beweging Nederland Zoekt. ‘Het is een kwestie van dynamiek. Als je in een grotere zaal zit, komt een preek natuurlijker over. Op het moment dat je gaat preken in een huiskamer, is dat wat ongemakkelijk. Een huiskamer vraagt om interactie, om samen ontdekken.’
Breng je die interactie aan, dan is een preeklezen wel een optie, vindt Reinier Sonneveld. ‘Stel regelmatig vragen, check wat de boodschap oproept. Dat zou ik wensen bij elke preek, maar in een huiskamer zeker. Je gaat daar geen monoloog houden van twintig minuten, dat is heel onnatuurlijk.’
Tjerk van Dijk heeft vooral ervaring met huisdiensten in een missionaire context: met mensen erbij die niet vertrouwd zijn met kerk en geloof.
Voor kerkgangers die vanwege het coronavirus besluiten een huisdienst te beleggen, zou dat een goede vorm kunnen zijn. En wellicht ook daarna: veel kerken besluiten er vanwege een dalend ledental mee op te houden.
Vaak is dat niet nodig, zegt Van Dijk. ‘Ook met weinig leden zijn er mogelijkheden samen kerk te zijn.’
In de huisdiensten waar Van Dijk bij betrokken is, blijft het niet altijd bij het ‘horen’. Geregeld worden in de samenkomsten meerdere zintuigen geprikkeld om de boodschap te laten landen. Horen - door uit de bijbel te lezen, door bijbeluitleg, een persoonlijk getuigenis, een (luister)lied of poëzie. Zien - door een kort filmpje te tonen. Proeven - door een gezamenlijke maaltijd of iets lekkers bij de koffie. Voelen - door je bijbelverhalen in te beelden en de emoties die dat oproept binnen te laten komen. Spreken - door aanwezigen te vragen hardop een bijbelgedeelte te lezen of zegening uit te spreken of doe in groepjes een korte bijbelstudie. De huisdiensten die Van Dijk bezoekt, blijven niet beperkt tot de huiskamer: de aanwezigen gaan altijd naar buiten voor een spel of een wandeling, ‘voor de ruimte en vooral ook voor de zichtbaarheid naar de omgeving’, zegt Van Dijk.
Een belangrijk moment tijdens de viering is bezinning. Maak ruimte voor momenten van stilte en persoonlijk gebed. En eet met elkaar, adviseren Tjerk van Dijk en Reinier Sonneveld beiden. ‘Dat schept een band en is verwant met wat de vroege christenen deden.’ <
creatieve oplossingen van kerken in coronatijd
meer diensten: Twee hervormde wijkgemeenten in Dordrecht verdubbelen het aantal kerkdiensten naar vier per zondag. Er komen aparte diensten voor ouderen en voor gezinnen/jongeren. Mensen wordt gevraagd in de kerkzaal minstens één zitplaats van elkaar verwijderd te gaan zitten, behalve gezinnen met kinderen.
select publiek: In een hervormde gemeente in Sliedrecht staat zondag een doopdienst gepland. Besloten is dat de dienst doorgaat in aanwezigheid van alleen de doopouders en hun familie, vrienden en bekenden. De rest van de gemeenteleden is gevraagd de kerkdienst online mee te beleven.
splitsen: In Berkel en Rodenrijs is de vrijgemaakt-gereformeerde kerk in drieën gesplitst. Een deel is welkom per dienst met deurcollecte voor komende drie zondagen. Dat deel wordt verdeeld over kerkzaal, kerkraadskamer en huiskamer. 65-plussers wordt verzocht thuis te blijven.
in wijkkringen: In Den Haag gaat de gereformeerde kerk (vrijgemaakt) kerkdiensten houden aan huis in de zestien verschillende bijbelstudie en wijkkringen.
op alfabet: Meerder gemeenten kiezen ervoor een deel van de gemeente toe te laten; bijvoorbeeld ‘s ochtends de leden met achternaam A tot en met L, ‘s middags M t/m Z.
