De brokken achteraf bijeengeraapt
Ik was jarig die dag. We hadden mensen op bezoek en Gideon zou ook komen. Toen de telefoon ging dacht ik: hij zal wel bellen dat hij wat later is. Maar het was zijn hospita die vertelde dat haar zoon hem had gevonden. We zijn er meteen naartoe gegaan. De nacht erna was een soort horrornacht. Ik rakel het niet graag op.
De zelfgekozen dood van Gideon kwam onverwacht voor zijn hele omgeving. Hij was vrolijk, geestig, een echte gangmaker. Ik heb nooit vertwijfeling of wanhoop bij hem opgemerkt, die gevoelens hield hij binnen. Zoiets blijkt levensgevaarlijk te zijn.
problemen
Gideon had een baan als docent Nederlands. Achteraf bleek dat hij al langer dan een jaar geen les meer gaf. Gideon was nooit afgestudeerd en kon daardoor maar drie jaar op dezelfde school werken. Hij had ons verteld dat hij een nieuwe school had, maar dat was niet zo. We hadden een sterke vertrouwensband en toch heeft hij mij niet genoeg vertrouwd om eerlijk te zijn. Op verjaardagen bijvoorbeeld vertelde hij dat hij het zo naar zijn zin had op zijn werk. Dat vind ik heel moeilijk.
Van Ligten heeft zijn zoon vaak aangemoedigd om wel zijn diploma te halen. Hij was enorm slordig en nonchalant, liet dingen op zn beloop en haalde zijn schouders op als er iets gebeurde. Gaandeweg bemoeide ik me er minder mee, ik dacht dat hij het wel redde.
De dagen na zijn overlijden werd duidelijk dat Gideon financieel flink in de problemen zat. Niemand had daarvan geweten. Het was een zware periode voor Van Ligten. Ik was me nergens van bewust en heb achteraf de brokken bijeengeraapt.
getroost
Om er iets van een ritme in te houden vertaalde hij elke dag een paar verzen Hebreeuws. Hij koos voor het verhaal over Gideon. De hoofdstukken over de Bijbelse Gideon blijken onvoorziene verbindingen te hebben met hoofdstukken uit het leven van mijn Gideon. Overal doorheen dringen de vragen: wat heeft hem bezield? En hoe komt het dat wij niets gemerkt hebben? Hoe kan hij ons zo ontkomen zijn? schrijft hij in zijn boek.
Ik heb geen enkel moment gevraagd: waarom ik? Ik weet niet wat ik had gemoeten zonder mijn geloof. God heeft mij getroost en was echt een steun om het vol te houden, aldus Van Ligten. In het begin had ik het idee dat Gideon nog hier was, soms praatte ik nog tegen hem. Ik heb niet meteen kunnen zeggen dat hij nu veilig in Gods hand is. Misschien wilde ik me er ook geen voorstelling van maken dat hij in de hemel zou zitten en dat wij hier in de rotzooi achterbleven. Nu heb ik wel het idee dat hij veilig en geborgen is, bij God.
verdrietig
Het schrijven van het boek heeft Van Ligten goed gedaan. Het heeft me vrolijk gemaakt om aan hem terug te denken. Tegelijk is het verdrietig dat het terugdenken is en niet vooruitkijken. Ik heb niet van me af geschreven of naar me toe geschreven, ik heb alleen maar de pen vastgehouden. Het boek rolde er gewoon uit. Het is in een vloek en een zucht gebeurd.
Donderdag is het precies een jaar geleden dat Gideon overleed. Van Ligten gaat met zijn vrouw en dochter naar het graf, vijftig meter bij het geboortekamertje van Gideon vandaan. Het is nu niet meer mijn verjaardag, maar de sterfdag van Gideon. Tegelijk willen mijn kleinkinderen hun opa wel feliciteren en gaat het leven onverbiddelijk door. En dat is ook goed.
Gideon de dichter
Op de liturgie van de rouwdienst van Gideon stond het gedicht Ik ben een masker, geschreven door Gideon zelf. Van Ligten schrijft daarover in zijn boek: Als je dat daar zag staan, tien jaar nadat het geschreven was, dan kon je zijn tweede leven er makkelijk uithalen, en zeggen dat het toch wel gek was, onoplettend, dat we het toen niet hadden gezien. Maar op het moment van schrijven leek er niets mis te zijn. En toch: het zat er echt in, het zelfbeeld dat hem mogelijk fataal is geworden. Hoe onecht vond hij zichzelf?
IK BEN EEN MASKER
Ik ben een masker
Een zeef voor al zijn woorden
En schild voor zijn ziel
Soms spreekt de man tegen mij
Hij is eerlijk en oprecht
Maar ik hoor hem niet
Of ik luister niet naar hem
Zo blijft hij onecht