Dorsvloer vol confetti is geen documentaire

Twee derde van de opnames voor de film Dorsvloer vol confetti is achter de rug. Nog tien dagen te gaan, veelal in en rond een boerderij in het Zeeuwse Kwadendamme. Regisseur Tallulah Schwab is tevreden. 'We liggen op schema en het zijn mooie beelden.' Begin volgend jaar moet de film te zien zijn in de bioscoop.

Het boek bestaat uit min of meer losse verhalen, hoe maak je daar een filmverhaal van?

'Een film is iets anders dan een boek. De sfeer en de personages gebruiken we, en de dramatische lijnen in het verhaal. Daar hebben we één hoofdlijn van gemaakt. Een meisje dat opgroeit binnen een gemeenschap met erg specifieke regels over hoe zij haar leven moet invullen, merkt dat ze anders is en het anders wil en gaat op zoek naar wat bij haar past.'

Ken jij het reformatorische milieu waarin Katelijne haar plaats heeft en waarin auteur Franca Treur is opgegegroeid?

'Voor mij was het nieuw. Ik kende het alleen uit films en dat gaf mij het idee dat de mensen heel stug waren en niet tegen elkaar praten. Toen ik het boek las, sprak daar een heel andere sfeer uit, losser. Ik heb met Franca Treur gesproken en met anderen uit dat milieu om te ontdekken hoe het zit. Zingen van psalmen op hele noten - dan verwacht je dat ze bijvoorbeeld geen bier drinken. Maar dat valt dan weer mee. Ik vind dat een exotische, maar ook interessante combinatie.'

Hoe waak jij voor stereotypen en hoe zorg je ervoor dat er geen fouten zitten in de details waardoor de film op kenners meteen ongeloofwaardig overkomt?

'Ik probeer mezelf zo goed mogelijk te laten informeren, zodat ik weet wat ik wel en niet moet gebruiken en ik geen grote fouten maak. Maar ik maak geen documentaire. Ik beschrijf een familie en zet daar mijn eigen sfeer neer. Dat kan ook, elke familie is weer anders.'

Jullie hebben een kerkdienst nagespeeld in de Gereformeerde Kerk van Oostburg. Waren de paaskaars en de liedboeken weg?

'Ik wilde eigenlijk filmen in een kerk zoals die veelal in de Gereformeerde Gemeenten in gebruik is: modern en groot. Daar hebben we naar gezocht, maar dat is niet gelukt. Zo kwamen we in Oostburg terecht. En ja, de paaskaars en de liedboeken horen er niet, dus die waren weg. Kunstenares Liesbeth Labeur, afkomstig uit bevindelijk-gereformeerde kring, was erbij als adviseur. Dat is belangrijk voor de kleine dingetjes. Er zijn zoveel verschillende gereformeerde kerken in Nederland met allemaal hun eigen gewoonten in de dienst. Ik wilde niet zonder het te weten een handeling uit een andersoortige kerkdienst gebruiken.'

Herkenbare frustraties

Hendrikje Nieuwerf (13) zit na een volle draaidag in een strandtent te eten.

'Ik ben vandaag door mijn vader geslagen', zegt ze met een lach. 'Op mijn billen. Met oefenen was het nog niet echt, maar bij de opname wel. Het moest een paar keer: van ver weg en dichtbij. Dat deed wel pijn.' Verder heeft ze vandaag hooi over haar jongste broertjes gegooid en bij haar oudste broer achterop de motor gezeten.

'Ik vind heel leuk en bijzonder om de hoofdrol te spelen in zo'n mooie film. Ik heb een bijrol gehad in een serie, maar dit is anders. Ik krijg alle aandacht. Er mag mij niets overkomen.'

De wereld die Hendrikje bij het betreden van de filmset binnenstapt, is voor haar volslagen nieuw. 'Katelijne woont in een dorp en is strenggereformeerd. Ik woon in de stad en ben niet christelijk. Katelijne leert op school over God en ik over Darwin. Zij leert psalmen en krijgt straf als ze naar de kermis gaat. Dat is voor mij echt ongelooflijk.'

Toch is haar personage ook herkenbaar.

'Ik kan mij gemakkelijk in haar inleven, want ze heeft herkenbare frustraties. Ze wil ingaan tegen wat er wordt gezegd, dat doe ik ook. Het is ook weer een heel normaal meisje.'

Omdat Hendrikje de gereformeerde wereld niet kent, zijn volgens haar de kleine aanwijzingen belangrijk. 'Tallulah vertelt hoe het in elkaar zit allemaal. Ze licht mij bij elke scène goed voor hoe een strenggereformeerd kind zich voelt.'

Zelf zou ze niet in zo'n milieu kunnen aarden, maar 'die kinderen weten niet beter'.

Ze zijn er gelukkig. Ik vind het wel bijzonder dat je je geluk kunt vinden in het geloof. Je eigen wil wordt de grond in gedrukt, heb ik het gevoel. Katelijne doet veel dingen niet omdat het niet mag van haar geloof. Dat ze toch nog gelukkig wordt, vind ik daarom is zo bijzonder.'

Twaalfjarig meisje

Honderdduizend exemplaren zijn verkocht van de debuutroman Dorsvloer vol confetti (2009) van Franca Treur. Het boek beschrijft het leven van de twaalfjarige Katelijne die opgroeit in een 'strenggelovig' Zeeuws boerengezin. Het is duidelijk te herleiden tot Treurs eigen jeugd, die opgroeide in Meliskerke. Ze ging 's zondags naar de Gereformeerde Gemeente, waar ze op haar twintigste belijdenis deed. Twee jaar later nam ze afscheid van het geloof; inmiddels noemt ze zich atheïst.

Het boek kwam toentertijd hard aan in de kleine dorpsgemeenschap waarvan driekwart lid is van de Gereformeerde Gemeenten. Treur stelde dat haar boek fictie is, maar in het Nederlands Dagblad zeiden dorpelingen tal van personages en gebeurtenissen te herkennnen. Sommige voorvallen werden als 'overtrokken' of 'een karikatuur' beoordeeld. Tegelijk vonden velen haar beschrijvingen 'mild' en 'heel anders dan Maarten 't Hart'.