Luister naar

Niet meer met zending bezig

Nieuws
Aan zending en ontwikkelingshulp van de vrijgemaakt-gereformeerden in Congo is eind vorige week abrupt een eind gekomen. Voor oud-zendeling ds. Henk Folkers komt de crisis niet als een verrassing. Aan Nederlandse zijde zijn volgens hem grote fouten gemaakt.
Gerard ter Horst Gerard ter Horst
woensdag 19 maart 2008 om 20:40
Niet meer met zending bezig
Niet meer met zending bezig

BENNEKOM - Het is over en uit in Congo: de zending en hulpverlening van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) aan de gereformeerde zusterkerken in dat land zijn in een klap voorbij, zo werd eind vorige week bekend.

Zendeling ds. Henk Folkers kwam eind vorig jaar voortijdig terug uit Congo. Voor hem ontstond de crisis al enkele jaren eerder: in 2004. Hij zat er toen drie jaar en was van plan tot aan zijn beoogde emeritaat in 2011 te blijven. Toen al dreigde de kerkleiding de samenwerking op te zeggen. ,,Ik vond dat we ons moesten indekken voor chantage, want voor onze visa waren we afhankelijk van deze kerkleiding.''

Feitelijk gaat het dan om twee predikanten, Kishimba Nyombo Kasantika en Illunga Ntala a Kuibondo, die alle macht in handen hebben omdat ze de wettelijke vertegenwoordigers naar de Congolese overheid zijn.

In zijn huis in Bennekom maakt Folkers een kwetsbare indruk. Hij is boos, maar ook ziek. Opgebrand, burnout. Hij heeft lichamelijke klachten en lezen lukt nauwelijks. Hij leest in de roman De gifhouten bijbel van Barbara Kingsolver, over de dramatische lotgevallen van een Amerikaanse zendeling in Congo. Normaal zou hij het boek in één weekeinde uitlezen, zegt hij, nu is hij na vier maanden op tweederde.

,,Het is toch van de gekke dat twee Congolezen zonder last of ruggespraak kunnen besluiten over een programma waarin binnen Congo meer dan 400.000 euro per jaar omgaat. En wat nog erger is: het gaat om twee kerkleiders die we als vrijgemaakt-gereformeerde zending zelf over het paard getild hebben.''

Zekerheid

Folkers vertelt dat hij, uit vrees voor zo'n scenario, in 2004 een voorstel neerlegde bij de Congocommissie in Nederland. Daarin stippelen hulporganisatie De Verre Naasten (DVN) en de Utrechtse zendingsdeputaten samen het beleid uit. Folkers pleitte voor een juridisch onafhankelijke organisatie in Congo voor de ontwikkelingshulp. Alleen dat zou volgens hem zekerheid bieden voor de continuïteit van de hulp - belangrijk voor zo'n zevenhonderd arme boeren en anderen aan wie microkredieten zijn verstrekt.

Folkers omschrijft de beide predikanten als ,,intelligent en machtsbelust, frauduleus en niet vies van chantage''. Deze kerkleiders hebben de Congolese overheid laten weten dat ze stoppen met de Nederlanders. En daarmee komen de visa te vervallen. Dat had voorkomen moeten worden, vindt Folkers. Zeker omdat een groot deel van de andere predikanten de twee leiders niet steunt. De Congocommissie wees zijn voorstel af. ,,Het argument was dat we in dienst stonden van de Congolese kerken. Het zou ongepast zijn daarnaast zelf een onafhankelijke organisatie op te zetten. Dat 'in dienst van' ziet er op papier heel mooi uit, maar het werkt niet. We hadden ons moeten indekken tegen chantage van de kerkleiding.''

Die had hem via-via al eens gezegd dat hij misschien maar weg moest, toen hij misstanden aan de kaak had gesteld. Folkers noemt een voorbeeld: een lokale kerkgemeenschap had vijfduizend euro gespaard, om te besteden aan het kerkgebouw of een school. Toen wilde de kerkleiding uit de grote stad Lubumbashi - twintig kilometer verderop - op bezoek komen. Daaraan waren volgens diezelfde kerkleiding kosten verbonden: duizend euro. ,,Ik ben naar dat dorp gereden en heb de mensen op het hart gedrukt zuinig op hun eigen geld te zijn en niet voor dat bezoek te betalen.'' Hij lacht. ,,Dat nam de kerkleiding me naderhand zeer kwalijk.''

Folkers heeft een ander probleem met de situatie in Congo, en breder, met de zending van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt). ,,Volgens mij waren we in Congo volstrekt niet meer met zending bezig, maar met interne opbouw van een al bestaande, zich gereformeerd noemende kerk. Doordat daarin een zak geld meekwam, ontstonden er allerlei problemen. Noem me trouwens één vrijgemaakte organisatie die in het buitenland nog getuigend bezig is, dat Jezus Christus onze Heer en Verlosser is ...'' De zending denkt volgens hem nog 'kerkistisch', waar de vrijgemaakten vroeger om bekend stonden. Het gevolg is dat teveel geld en energie wordt gestoken in intern kerkelijk opbouwwerk in den vreemde. ,,Doordat we ons opsluiten in partnerrelaties met zusterkerken, is er weinig of geen ruimte om in die landen de blik naar buiten te richten. Beter zou zijn dat deze jonge kerken gestimuleerd worden het evangelie zelf verder te verspreiden naar gebieden die voor westerlingen vrijwel onbereikbaar zijn vanwege de ligging en cultuur. En dat wij dat desgevraagd met geld of personeel ondersteunen.''

Er zijn uitzonderingen, zegt hij. In Jakarta (Indonesië) wordt een theologische opleiding gesteund: een Bijbelgetrouwe opleiding voor een brede, interconfessionele doelgroep. De vrijgemaakten bekostigen een docent. ,,Zo doe je waar we volgens mij als westerse kerken goed in zijn: het verspreiden van kennis. Je betaalt de docent, maar verder breng je geen geld mee.''

Ook in Oekraïne is een vrijgemaakte predikant actief aan een presbyteriaanse opleiding. Toch kan Folkers het niet laten voor dit werk een waarschuwend geluid te laten horen: ,,Er zitten daar, op zeven gemeenten met enkele honderden leden, drie Nederlandse dominees. Dat kan een gevoel van overkill geven. Er kan een moment komen dat ook de Oekraïners dat niet meer pikken.''

Hij zucht. Eigenlijk wil hij iets anders: een fundamentele discussie over het zendingsbeleid. Congo is daar een spil in, evenals Papua - dat eerder dit jaar ook negatief in het nieuws kwam. Sinds november is hij terug, overhaast vanwege een ernstige vertrouwenscrisis met de kerkleiding. Maar of dat tot iedereen is doorgedrongen? ,,Van mijn eigenlijke werkgever, de Utrechtse zendingsdeputaten, heb ik sindsdien niets meer vernomen dan een bloemetje met 'van harte beterschap'. Ik denk dat ze me een lastpost vinden.''

------------------------

Jonge kerken stimuleren

Directeur Menno van Hulst van De Verre Naasten zegt de emotie van ds. Henk Folkers te begrijpen. ,,Hij is tenslotte een van de slachtoffers van de situatie. Ik deel de boosheid over het abrupt stoppen van de hulp. De kwalificaties die ds. Folkers geeft van de Congolese kerkleiding, laat ik voor zijn eigen rekening. Ik vind het niet gepast om zo - en nog wel in het publiek - te spreken over onze broeders.''

Van Hulst is het niet eens met Folkers' algemene opmerkingen over het zendingsbeleid. ,,We stimuleren juist over de hele wereld jonge kerken om het evangelie zelf verder te verspreiden. Voorbeelden zijn er te over: een groot evangelisatieproject in het zuiden van Brazilië, evangelisten in de bergen van de Himalaya, kerkplanting in India en Kenia, evangelisatiepredikanten op Sumba, missionair werk in het Midden-Oosten en Ethiopië.'' ,,Inderdaad willen we graag, waar dat mogelijk is, via kerken werken. Maar dat heeft niets met 'kerkistisch' denken te maken. Dat is een missiologisch doordachte keuze voor de erkenning van de kerkelijke zelfstandigheid van kerken die in andere landen zijn ontstaan.''

Uit de problemen op Papua en in Congo blijkt dat het onderhouden van volwassen partnerrelaties niet altijd gemakkelijk is, zegt Van Hulst. ,,Dat is eigen aan een relatie waarin kerkelijke gelijkwaardigheid gepaard gaat met grote verschillen in rijkdom. Van beide kanten kan dit gemakkelijk fout gaan.'' Vanuit Nederland is af en toe onbedoeld aanleiding gegeven voor het verwijt van paternalisme, aldus Van Hulst. Vice-voorzitter Egbert Lammers van de Congocommissie sluit zich bij de verklaring. Over de contacten met Folkers zegt hij: ,,Hij wil alleen via zijn advocaat met ons praten. Verscheidene leden van de Congocommissie hebben contact met hem gehad. Het is niet zo zwart-wit als hij stelt.''

------------------------

Gelegitimeerde macht

De Congolese predikant Ilunga Ntala a Kuibondo laat in een reactie op Folkers' uitspraken weten dat ,,de macht die ik heb, mij is gegeven door God''. Verder wijst hij er op dat in Congo organisaties zonder winstoogmerk een vertegenwoordiger bij de overheid nodig hebben. Dit wettelijke voorschrift legitimeert de positie van hem en zijn collega Kshimba Nyombo Kasantika. Op Folkers' voorbeeld van een dorpsbezoek waarvoor hoge kosten in rekening werden gebracht, gaat Ilunga niet in. Wel vertelt hij over een andere reis, die hij naar een dorp op duizend kilometer van Lubumbashi maakte, ,,in oorlogstijd, met gevaar voor eigen leven in een overvolle trein'', terwijl Nederlanders voor die reis een vliegtuig huurden. Dat vanuit Nederland een andere structuur voor kerkelijke besluitvorming werd voorgesteld, zo schreven ze al eerder in hun brief aan De Verre Naasten, noemen ze - ,,met bitterheid in het hart'' - paternalistisch. Ook nu benadrukt Ilunga dat de Congolese kerken graag de zusterkerkrelatie met de 'vrijgemaakten' handhaaft. Alleen de samenwerking met De Verre Naasten is voorbij.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Ruben van Wingerden: 'Als je een kruis met overtuiging draagt, dan lijkt me dat mooi en goed. Zeker als je je ervan bewust bent dat het gaat om Jezus, die aan dat kruis is gestorven.'

Hoe het kruis van martelwerktuig tot symbool van overwinning werd. 'Als fashion item vind ik het storend'

Christenen realiseren zich te weinig dat het kruis een martelwerktuig was, bedoeld om vernedering en angst in te boezemen, stelt Ruben van Wingerden. ‘Ik zou nooit “kruisig hem, kruisig hem” roepen bij The Passion.’

Laurens van Gurp tekende een verlaten stad. Hij wordt voor zijn gedetailleerde werk geïnspireerd door architectuur en de natuur die hem omringt.

Drie dingen die ik leerde van Goede Vrijdag. 'Het geheim is groot, maar een kind voelt het aan'

Hoe doorleef je in een geseculariseerde tijd Goede Vrijdag? Theoloog des Vaderlands Kees van Ekris komt met drie woorden die leven én samenlevingen kunnen veranderen.

De Nederlands hervormde kerk in Landsmeer raakte leeg in 2002 en werd in 2015 verkocht aan de van oorsprong Filipijnse Iglesia Ni Cristo.

Protestants noorden ontkerkelijkte sneller dan katholiek zuiden. Landsmeer spant voorlopig de kroon

Protestantse kerken zagen hun ledenaantallen eerder teruglopen dan katholieke en Noord-Nederland ontkerkelijkte forser dan het roomse zuiden. Na een vertraging begin deze eeuw gaat de secularisering nu harder dan ooit.

Patrick van der Linden (48), Niels Stouten (30) en Lia Verhaar (46)

De muziek van Bach verwondert deze mensen: 'De Johannes-Passion laat Jezus al 300 jaar als Heer zien'

De Johannes-Passion van Bach bestaat 300 jaar. Daarom wordt het stuk dit jaar extra vaak uitgevoerd tijdens de passietijd. Drie liefhebbers over hun ervaringen: 'Al ken ik het stuk goed, elke uitvoering is weer anders.'

De helft van de Duitse bevolking vindt dat het dansverbod op Goede Vrijdag wel wat versoepeld mag worden.

Waarom dansen op Goede Vrijdag is verboden in Duitsland en dat voorlopig zo blijft

Dansen in discotheken is op Goede Vrijdag verboden in Duitsland. Lang niet iedereen is het eens met het ‘dansverbod’. Toch blijft het van kracht. ‘Juist in onze tijd is het goed om even stil te staan.’

Petraeus werd uitverkoren om de serie te schieten, onder andere in de Armeens Apostolische Kerk Surp Hoki.

Voor zijn bekroonde fotoserie bezocht Bram 36 migrantenkerken. 'Soms is het prachtig, soms totale herrie'

Zesendertig zondagen ging fotograaf Bram Petraeus naar een migrantenkerk. Voor zijn fotoserie krijgt hij de Zilveren Camera 2023, een journalistieke prijs. 'Na een paar zondagen heb ik toch maar oordopjes meegenomen.'