Seksueel misbruik moet permanent op agenda van kerken

Amersfoort

Het gaat de goede kant op: de #MeToo-discussie over seksueel grensoverschrijdend gedrag zet ook kerkelijk Nederland in beweging. Steeds meer kerken en losse gemeenten sluiten zich aan bij een van de kerkelijke meldpunten voor (seksueel) misbruik. Het geldt bijvoorbeeld voor de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten (VPE), die recent alle 120 gemeenten aanmeldde bij de Stichting Gedragscode Leiddinggevenden (SGL), het evangelische misbruikmeldunt. De Unie van Baptistengemeenten en Vineyard Benelux volgden dit voorbeeld.

Maar het gaat langzaam. Een eerste bezinningsbijeenkomst over misbruik in eigen kring van de VPE zaterdag trok een schamele honderd deelnemers. Binnen de traditionele kerken is nog lang geen dekkend netwerk van vertrouwenspersonen waar slachtoffers van seksueel misbruik terechtkunnen, tekende deze krant eind vorig jaar al eens op. De #MeToo-beweging heeft zich niet noemenswaardig vertaald in een #ChurchToo-variant.

Hoe is dat te verklaren? Misschien door wat Karin Somhorst van het SGL-meldpunt zaterdag ‘onderliggende factoren’ noemde. Een daarvan is het hardnekkige misverstand dat seksueel misbruik niet of nauwelijks voorkomt onder christenen. En als zoiets ‘bij ons’ niet gebeurt, hoef je er ook niet direct werk van te maken. Somhorst ontnam op basis van haar ruime ervaring de aanwezigen alle illusies: ‘Seksueel misbruik komt net zoveel binnen de kerk voor als erbuiten.’

Een ander moeilijk uit te roeien mechanisme is de neiging om ­ontijdig aan te sturen op vergeving van de dader. Kerkelijke leiders spelen daarbij een dubieuze rol. VU-theoloog Miranda Klaver noemde als risicofactor voor grensoverschrijdend gedrag in de evangelische wereld het ontstaan van netwerken van leiders die aan niemand verantwoording hoeven af te leggen. Hooguit aan elkaar. Bij problemen dekken ze elkaar in, of doen ze een beroep op goddelijke autoriteit. In de VS zorgde misbruik door een voorganger van de Highpoint Church in Memphis in januari voor grote beroering. Op de website van de kerk ‘bekende’ Andy Savage een ‘incident’ op seksueel gebied waarbij een 17-jarige studente was betrokken. Het vond twintig jaar geleden plaats, toen hij jeugdleider was van de Woodlands Parkway Baptist Church in Texas. Tenenkrommend is een beeldopname van een dienst waarin hij het slachtoffer ‘oprechte en welgemeende’ excuses aanbiedt voor zijn seksuele escapade. Het leverde hem een staande ovatie op van de gemeente, die secondenlang aanhield.

slachtoffer

Het slachtoffer, Jules Woodson, was echter op geen enkele manier in beeld geweest. Zij bracht naderhand naar buiten dat het ‘incident’ niets minder was dan rechtstreeks seksueel misbruik. De jeugdleider had haar destijds op een verlaten achterafweg gedwongen tot orale seks. Daarna had hij haar op zijn knieën gevraagd om vergeving en gesmeekt er met niemand over te spreken. Desondanks ging seniorpastor Chris Conlee van Savages huidige gemeente voort op de weg van ‘vergeving’ en schaarde zich publiek achter zijn ‘beste vriend en partner in onze bediening’.

Blaming the victim – het slachtoffer de schuld geven. Nog zo’n mechanisme waarmee slachtoffers jarenlang, ook in de kerk, in de hoek zijn gezet. Komt dat met de kennis van nu nauwelijks meer voor? In het Nederlands Dagblad stond vorige week het verhaal over het Katholiek Apostolische Werk. Daarin kwam jarenlang misbruik door een inmiddels overleden leider ter sprake. ‘Apostel’ Henk van Wijk stelde dat diverse vrouwen medeverantwoordelijk waren. Zij vonden het ‘maar al te interessant om met de betreffende persoon over grenzen te gaan’.

Hoe om te gaan met het thema ­seksueel misbruik in de kerk? Meldpunten hameren er al jaren op: zorg voor protocollen, gedragscodes en vertrouwenspersonen. Maar vooral: zet het onderewerp permanent op de gespreksagenda, zodat je als leiding van een ­gemeente weet wat je moet doen, als misbruik aan het licht komt.