Luister naar

Zonder Reformatie geen atheïsme

Nieuws
Het is aan de Reformatie te danken dat er in Europa tweehonderd jaar later seculiere en atheïstische bewegingen ontstonden. Zij streefden naar een strikte scheiding van kerk en staat.
Gerald Bruins
woensdag 1 november 2017 om 03:00

Utrecht

Dat zei de Duitse theoloog en historicus Katharina Kunter dinsdag in de eerste ‘protestantse lezing’, waarmee de Protestantse Kerk in Nederland haar stem meer wil laten horen in het publieke domein. Zij schreef een overzichtswerk over vijfhonderd jaar protestantisme, en is getrouwd met een Nederlander.

Onder de titel ‘Een frisse wind door Europa’ schilderde Kunter de vruchten van de kerkelijke hervormingsbeweging uit de zestiende eeuw voor Europa. Zo wilde de Duitse reformator Luther in 1521 op de Rijksdag in Worms de keizer niet volgen, maar vasthouden aan zijn stellingen en geschriften. Volgens de historicus wijzigde daardoor de verhouding tussen kerk en staat ingrijpend. Tot dan toe was de keizer verantwoordelijk voor de vrede in maatschappij en kerk. ‘Vanaf dat moment begon een proces waarin een scheiding van kerk en staat ontstond, waardoor de staat structuren schiep die onafhankelijk van de kerk zouden zijn.’ Dat gold voor rechtspraak, politiek, samenleving en cultuur.

Het ‘nieuwe geloof’ stond ook aan de basis van de democratie, aldus Kunter. Er stond niets tussen de mens en God – geen aflaten, bedevaarten en priesters. Alle leden van een kerkelijke gemeente hadden inspraak wat leidde tot lekensynoden en de figuur van ouderling. ‘Hierop voortbouwend, vooral in het calvinistische protestantisme, kwam in de achttiende eeuw het idee van democratie in de politiek en de grondwetten op, eerst in Engeland en later ook in de Verenigde Staten van Amerika.’

De Reformatie had oog voor de moedertalen. Ieder mens moest immers de Bijbel kunnen lezen in zijn eigen taal. Dat leidde tot scholing, van mannen én van vrouwen. Overal in Europa werden nieuwe universiteiten opgericht. Kunter, met een knipoog naar de onderwijsrevolutie in de jaren zestig: ‘Misschien kan men zelfs zeggen dat de Reformatie de 1968-beweging van de zestiende eeuw was.’

ballast

De Reformatie concentreerde geloof en kerk op het evangelie, alle ballast moest worden weggegooid. Was de Rooms-Katholieke Kerk een ‘ogenkerk’, de protestantse kerk werd een ‘orenkerk’. ‘Het protestantisme werd het onzichtbare, het onopvallende, het gematigde christendom.’ Het werd volgens Kunter belangrijker om eigen verantwoordelijkheid te nemen voor geloof, gemeenschap, kerk en samenleving. ‘Door de vijfhonderd jaar heen leidde dat tot een bijzondere inzet van protestanten voor de samenleving en de politiek.’

Het is ‘de erfenis, kracht en energie’ van de Reformatie, aldus Kunter: ‘Zij verwijderde obstakels, zodat de individuele mens de diepste genade van God weer kon voelen.’ Dat gaf volgens haar vrijheid om de zichtbare kerk te bekritiseren, verantwoordelijkheid te nemen, in vrede met andere religies samen te leven en verscheidenheid te accepteren. <

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Afbeelding

Hoe viert Egypte de ramadan terwijl basisbehoeften onbetaalbare luxeartikelen zijn geworden?

Hordes mensen schuifelen langs grote kramen waar de 'ramadanlantaarn' fanous wordt verkocht, de populairste versiering voor de vastenmaand. Ondanks de noodlijdende economie blijven de Egyptenaren voor deze maand de portemonnee trekken.

Afbeelding

Wekelijkse kerkdienst een van de best bekeken programma's van Omrop Fryslân

Sinds corona uitbrak, filmt Omrop Fryslân iedere zondag in een lokale kerk. Tienduizenden online kerkgangers trekt die dienst. ‘We zenden uit vanuit één kerk, maar we vragen alle kerken in de plaats: doe je mee?'

Afbeelding

Dit betekent de ichthus-vis in het logo van het nieuwe gereformeerde kerkverband

Het visje stond ooit achterop talloze auto’s, gaf zijn naam aan christelijke studentenverenigingen en scholen, en wordt nu het uithangbord van de nieuwe Nederlandse Gereformeerde Kerken. Wat is die ichthusvis voor teken?

Afbeelding

Greta Thunberg krijgt eredoctoraat theologie: 'We zijn het eens met de doelstellingen waar zij voor staat'

De Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg krijgt een eredoctoraat van de theologiefaculteit van de Universiteit van Helsinki. Die prijst Thunberg om haar ‘compromisloze werk voor de toekomst van onze planeet.’

Afbeelding

Zeven manieren om dichter bij God te komen: 'We geloven teveel met ons hoofd'

Priester Nikolaas Sintobin had als twintiger een bijzondere ervaring met God. Als Jezuïet deelt hij wijze lessen over dankbaarheid, vrede in een druk leven en hoe het levensgebed ons kan helpen dichterbij God te komen.

Afbeelding

Honderden rouwdiensten zijn voor iedereen online te zien. Hoe gaan kerken hiermee om?

Emotionele familiemomenten tijdens tal van uitvaartdiensten zijn voor iedereen te bekijken op online-kanalen van kerken. Waarom blijven veel begrafenisdiensten maandenlang online staan?