Luister naar

Zonder Reformatie geen atheïsme

Nieuws
Het is aan de Reformatie te danken dat er in Europa tweehonderd jaar later seculiere en atheïstische bewegingen ontstonden. Zij streefden naar een strikte scheiding van kerk en staat.
Gerald Bruins
woensdag 1 november 2017 om 03:00

Utrecht

Dat zei de Duitse theoloog en historicus Katharina Kunter dinsdag in de eerste ‘protestantse lezing’, waarmee de Protestantse Kerk in Nederland haar stem meer wil laten horen in het publieke domein. Zij schreef een overzichtswerk over vijfhonderd jaar protestantisme, en is getrouwd met een Nederlander.

Onder de titel ‘Een frisse wind door Europa’ schilderde Kunter de vruchten van de kerkelijke hervormingsbeweging uit de zestiende eeuw voor Europa. Zo wilde de Duitse reformator Luther in 1521 op de Rijksdag in Worms de keizer niet volgen, maar vasthouden aan zijn stellingen en geschriften. Volgens de historicus wijzigde daardoor de verhouding tussen kerk en staat ingrijpend. Tot dan toe was de keizer verantwoordelijk voor de vrede in maatschappij en kerk. ‘Vanaf dat moment begon een proces waarin een scheiding van kerk en staat ontstond, waardoor de staat structuren schiep die onafhankelijk van de kerk zouden zijn.’ Dat gold voor rechtspraak, politiek, samenleving en cultuur.

Het ‘nieuwe geloof’ stond ook aan de basis van de democratie, aldus Kunter. Er stond niets tussen de mens en God – geen aflaten, bedevaarten en priesters. Alle leden van een kerkelijke gemeente hadden inspraak wat leidde tot lekensynoden en de figuur van ouderling. ‘Hierop voortbouwend, vooral in het calvinistische protestantisme, kwam in de achttiende eeuw het idee van democratie in de politiek en de grondwetten op, eerst in Engeland en later ook in de Verenigde Staten van Amerika.’

De Reformatie had oog voor de moedertalen. Ieder mens moest immers de Bijbel kunnen lezen in zijn eigen taal. Dat leidde tot scholing, van mannen én van vrouwen. Overal in Europa werden nieuwe universiteiten opgericht. Kunter, met een knipoog naar de onderwijsrevolutie in de jaren zestig: ‘Misschien kan men zelfs zeggen dat de Reformatie de 1968-beweging van de zestiende eeuw was.’

ballast

De Reformatie concentreerde geloof en kerk op het evangelie, alle ballast moest worden weggegooid. Was de Rooms-Katholieke Kerk een ‘ogenkerk’, de protestantse kerk werd een ‘orenkerk’. ‘Het protestantisme werd het onzichtbare, het onopvallende, het gematigde christendom.’ Het werd volgens Kunter belangrijker om eigen verantwoordelijkheid te nemen voor geloof, gemeenschap, kerk en samenleving. ‘Door de vijfhonderd jaar heen leidde dat tot een bijzondere inzet van protestanten voor de samenleving en de politiek.’

Het is ‘de erfenis, kracht en energie’ van de Reformatie, aldus Kunter: ‘Zij verwijderde obstakels, zodat de individuele mens de diepste genade van God weer kon voelen.’ Dat gaf volgens haar vrijheid om de zichtbare kerk te bekritiseren, verantwoordelijkheid te nemen, in vrede met andere religies samen te leven en verscheidenheid te accepteren. <

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Afbeelding

Bijbellezen in plaats van naar de psycholoog? De visie van Heart Cry is schadelijk volgens deskundigen

Het is schadelijk dat christelijke stichting Heart Cry mensen afraadt een psycholoog te bezoeken, oordelen deskundigen. 'Ik vind het ontraden van hulp een wanpraktijk.'

Afbeelding

Pand van Het Zoeklicht voor miljoenen in de verkoop? 'Dat kan niet, het gebouw is van God gegeven'

Op een groen landgoed in Doorn staat het monumentale pand van interkerkelijke beweging Het Zoeklicht. Ooit gekocht van een adellijke dame ‘voor een appel en een ei’. Binnenkort voor rond de drie miljoen in de verkoop.

Afbeelding

Marianne verloor haar baby vlak voor de bevalling: 'Ze had van die mooie pianovingertjes'

Het was tijdens een avond over geloofsopvoeding, dat de twijfel Marianne van der Spijk (34) ineens overviel. Als ze zich straks moest voorstellen aan de groep, zou ze dan zeggen dat ze drie kinderen heeft of vier?

Afbeelding

Agnes Abuom (1949-2023): dochter van Afrika en moeder van de oecumenische beweging

Donderdag overleed de 73-jarige Agnes Abuom, de eerste vrouw en de eerste Afrikaan die voorzitter was van de Wereldraad van Kerken. Haar strijd voor sociale gerechtigheid leidde tot ballingschap en gevangenisstraf.

Afbeelding

Hoe stichting Heart Cry mensen in de problemen brengt: 'Ik voelde me schuldig, zondig en slecht'

Zoek geen psychologische hulp, los je problemen op met God. Door die boodschap van stichting Heart Cry, en de sterke focus op seks, raakten mensen in de problemen. 'Heart Cry heeft een wake-up call nodig.'

Afbeelding

Scherpe kritiek uit Joodse kring. Hoofdredacteur Nieuw Israëlitisch Weekblad: 'Kappen met de PKN'

De Joodse gemeenschap moet de relaties met de Protestantse Kerk verbreken, vindt Esther Voet, hoofdredacteur van het Nieuw Israëlitisch Weekblad. De felicitaties bij de 75e verjaardag van Israël noemt ze 'hypocriet'.