Kerkherstel: hertrouwen na een echtscheiding
Nijkerk
Geen lesje kerkgeschiedenis, geen lijst argumenten waarom eenwording nodig is. Nee, een filmpje vertelt het verhaal van de breuk uit de jaren zestig, waar de Nederlands Gereformeerde Kerken zijn ontstaan uit de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Een verliefd stel dat uit elkaar gaat, een groep dansers die de harmonie verliezen, gezinsleden die aan tafel de andere kant op kijken. Het einde van het filmpje symboliseert het proces waar de kerken nu in zitten: het stel komt weer bij elkaar, brood wordt gezamenlijk gebroken, de dansers vinden elkaars ritme terug.
De regiegroep die het eenwordingsproces begeleidt, kiest voor beelden. ‘Mensen van vijftig jaar en jonger hebben de breuk niet meegemaakt’, legt Ad de Boer uit, voorzitter van de regiegroep. ‘Zij lezen geen rapporten en synodestukken. Maar we willen hen wel meenemen in het proces. Daarom hebben we dit filmpje laten maken. Bijzonder is dat het gebouw van de vrijgemaakten in Rotterdam-Delfshaven bij toeval decor is in het filmpje. Terwijl juist op die plek, tijdens een beruchte synode in 1964 de breuk zichtbaar werd.’ Het resultaat is vanaf volgende week voor kerken beschikbaar om via sociale media te verspreiden. Tegelijk krijgen alle kerken de oproep om op 4 november een speciale gebedszondag te houden, voor kerkelijke eenheid.
Zijn het niet juist de jongeren die niet begrijpen waarom die breuk er ooit is gekomen?
‘Dat klopt, zij denken vaak: waar ging dat nu eigenlijk over? Maar dat leidt niet automatisch tot het gevoel dat die twee kerken weer bij elkaar moeten komen. Daarom hebben we het beeld gebruikt van een relatie tussen geliefden die wordt hersteld. Het filmpje geeft niet alle antwoorden, maar kan het gesprek helpen.’
Leeft de eenwording bij kerkleden?
‘Er zijn contacten ontstaan tussen kerken in plaatsen waar tot vorig jaar nog geen enkele samenwerking was. Bijvoorbeeld in Rotterdam, Maassluis en Leerdam. Maar de regio Hardenberg is een vrijgemaakt bolwerk pur sang, zonder NGK. Bij hen leeft het niet. Maar ook zij kunnen sinds dit jaar Nederlands-gereformeerde dominees uitnodigen om bij hen te preken. Dat was nog niet geland. Daarom hebben we daar nog een brief over gestuurd naar alle kerken.’
Waarom moet vrijgemaakt Hardenberg zich hiermee bezighouden?
‘Er moet helemaal niets. Het kerkverband zegt veel mensen niets, maar we kunnen niet zonder. Dat er überhaupt een dominee op de preekstoel staat, dat er jeugdwerk is, dat er mensen langskomen als er trammelant in de gemeente is, dat is allemaal aan het landelijke kerkverband te danken. Kerk ben je niet in je uppie.’
Er moet een nieuwe kerkorde komen. Komen jullie obstakels tegen?
‘Er zijn allerlei thema’s die in beide kerken spelen, zoals de positie van predikanten. Ze raken overspannen, het beroepingswerk zit vast, er zijn losmakingen. Dat kan in een nieuwe kerkorde allemaal anders, hoor je wel. Maar we werden door Bas Plaisier, die nauw betrokken was bij het vormen van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), gewaarschuwd dat we zo’n herenigingsproces niet moeten aangrijpen om ineens allerlei vernieuwingen door te voeren. Dat zou te heftig worden, zo’n proces is al complex genoeg. Een vraag die open ligt, is wat er gebeurt met de positie van diakenen. Die zijn sinds de nieuwe vrijgemaakte kerkorde geen deel meer van de kerkenraad. Dat wordt nu in praktijk gebracht, maar blijft dat ook zo? De inkt van hun nieuwe kerkorde is nog maar net droog. Desondanks werken de vrijgemaakten vol enthousiasme mee aan een gezamenlijke. Daar heb ik respect voor.’
Wat te doen met gemeenten die in de NGK een vrije positie hebben?
‘We kunnen geen kerk dwingen mee te gaan – evenmin aan de vrijgemaakte kant, want ook daar leven bezwaren. De Nederlands-gereformeerden in Groningen en Zeist hebben hun zorgen geuit. Ze vrezen een nieuw harnas. Maar het Akkoord voor Kerkelijk Samenleven (AKS), waaraan deze gemeenten zich destijds niet wilden binden, is sterk verouderd. We hopen begin 2019 een eerste concept te hebben van een gezamenlijke kerkorde. Daarmee gaan we de boer op. We willen naar bezwaren luisteren, wat niet betekent dat we overal aan tegemoet kunnen komen.’
Er gaan stemmen op die ervoor pleiten om bij deze hereniging door te pakken en direct aan te haken bij de Protestantse Kerk. Waarom zou je nu niet doorpakken?
‘Om samen één kerk te zijn, moet je op hetzelfde fundament bouwen. Als regiegroepleden hebben we een hartverwarmend gesprek gehad met Bas Plaisier en Barend Wallet. Zij zijn broeders in de Heer. Maar de PKN kent ook een vrijzinnig deel, met predikanten die zeggen dat Jezus niet de zoon van God en de Bijbel niet Gods woord is. Dan bouw je niet op hetzelfde fundament.’
Is het samengaan van deze kleine kerken geen gerommel in de marge?
‘Nee, zeker niet. Het beeld van een stel dat hertrouwt na eerder te zijn gescheiden, is erg passend. Het zijn geliefden die elkaar weer terugvinden. Ik geloof dat God daar blij mee is. De grootste mislukkingen komen doordat mensen een te grote greep doen. Megafusies zijn zelden een succes. Doen wat je hand vindt om te doen is een bijbelse waarheid, evenals beginnen bij de mensen die het dichtst bij staan. We moeten onze kerkelijke hand niet overspelen.’ <
