Singer-songwriter Roald Schaap: 'Ik zie mezelf als christen-anarchist'

Utrecht

Wat zit er achter de ‘maskers’ waarmee mensen hun eigenlijke gevoelens willen verbergen? ‘Zie je de blik die erachter / stiekem hun echte gedachten verraadt?’ Roald Schaap schreef voor het Adem-project geen doorsnee vrolijk kerstliedje, met rinkelende belletjes op de achtergrond. Hij is meer geïnteresseerd in wat mensen werkelijk voelen.

Het Adem-project is een initiatief van christelijke artiesten die een ‘nieuw geluid’ willen neerzetten. Naast Schaap doen aan het project gospelartiesten als Reyer en Pearl Jozefzoon mee. De laatste maanden verschenen diverse songs op YouTube.

Schaap valt een beetje uit de toon, vanwege zijn meer bezinnende insteek. Dat stond deelname echter niet in de weg: ‘Filemon Peroti, de initiatiefnemer van het Adem-project, weet dat ik rauwe teksten schrijf en geen happy clappy worship songs. Ik heb gezegd dat ik best een kerstliedje wil schrijven, maar dat ik dan een lans wil breken voor mensen die moeite hebben met het gladde verhaaltje van het evangelie uit de kerken.’

gerechtigheid

Schaap verdient zijn brood als eigenaar van het strategisch ontwerpbureau Kite Media. Bekender is hij echter als muzikant. In 2009 zong hij op zijn debuutalbum Tevoorschijn al zijn depressieve gevoelens van zich af. Hij maakte vanuit een christelijk geloof deze zware thematiek bespreekbaar.

Schaap groeide op in een christelijk-gereformeerd gezin, maar is sinds 2011 kerkloos en mist de kerk niet. Verder valt hij op door zijn maatschappelijke betrokkenheid. Sinds Tevoorschijn doet hij elk jaar weer iets anders. Er kwamen nog enkele nieuwe cd’s (Recycled, Hout & Steen) en hij bedacht het spel Kerk Binnenstebuiten (met bijbehorend boek) om kerkmensen te helpen de buitenwereld op te zoeken.

Daarnaast was hij betrokken bij het christelijk schrijverscollectief Schrijvers voor Gerechtigheid, dat zich inzet voor een rechtvaardige wereld. Het lied ‘Maak ons hart onrustig’, dat Schaap samen met Liesbeth Goedbloed voor dit collectief schreef, haalde in 2016 de eerste positie op de ‘Lijst van Gerechtigheid’ van Groot Nieuws Radio. Daarnaast organiseerde hij ook een fietstocht langs diverse detentiecentra waar asielzoekers in slechte omstandigheden leven.

depressie

Schaaps kerkelijke en muzikale roots liggen in de Christelijke Gereformeerde Kerk van Zwolle. ‘Ik leidde daar aanbiddingsavonden’, vertelt hij. ‘Maar ik had mijn eigen ideeën. Ik wilde geen perfecte muziek maken, zij wel. Het ging mij meer om ruimte geven aan emotie.’

Uiteindelijk liep hij in die gemeente vast, niet alleen muzikaal, maar ook omdat hij er als gelovige andere ideeën op nahield. ‘De toon was: eigenlijk hebben we het niet verdiend, want wij zijn zondig. Daarom is Jezus gestorven. Ik vermoed dat Jezus gestorven is omdat Hij van ons houdt, dus voor óns in plaats van voor onze zonden. God komt ons met Jezus’ offer tegemoet door dieper te gaan dan wij zelf zijn gegaan. Dat gebaar is belangrijk. Daardoor kunnen wij onze gevoelens van schuld en schaamte verdragen.’

Schaap was jarenlang depressief. Dat begon nadat hij als student op kamers was gaan wonen in Utrecht. In evangelische kringen leerde hij zijn gevoelens onder ogen te zien en leerde zijn emoties beter te uiten. Hij maakte in deze tijd zijn eerste cd.

haat-liefde

Schaap wil in zijn muziek laten zien dat ook negatieve emoties er mogen zijn. Hij vindt dat christenen rauwer moeten zijn, minder netjes. ‘De cultuur is vaak: wie boos is, is “af”. Maar toen Jezus zei “mijn God, waarom hebt U me verlaten”, was dat volgens mij een vloek die uit het diepst van zijn angsten kwam. Gods emotie helpt ons om onszelf te begrijpen. Ik deed een keer mijn ogen dicht en zag in mijn verbeelding Jezus huilen. Dat hielp mij om zelf te huilen. Jezus deed het mij voor. Maar als de cultuur voorschrijft dat huilen een teken van zwakte is, doe je dat niet.’

Toen de initiatiefnemer van het Adem-project Schaap vroeg om een bijdrage te leveren, had hij zijn bedenkingen. Kwam hij via dat project niet weer veel te dicht bij het wereldje dat hij achter zich had gelaten?

‘Het Adem-project voelt voor mij als ‘‘kerk’’, vertelt Schaap. ‘En daarmee heb ik een haat-liefdeverhouding.’ Hij blijft op diverse vlakken verbonden met de christelijke en kerkelijke wereld, niet alleen via dit project. Hij is bijvoorbeeld ook actief voor de website Kerkwijzer.nl, samen met onder anderen Reinier Sonneveld. De site wil mensen helpen een aansprekende kerk te vinden.

pistool

Een andere kant van Schaap is zijn maatschappelijk activisme, juist voor kwetsbare groepen als asielzoekers en mensen met niet-westerse wortels. Voor hem is dat geen abstract ideaal van een hoogopgeleide kunstenaar uit een braaf milieu. Toen hij in de Utrechtse wijk Kanaleneiland woonde, stond hij midden in de multiculturele samenleving.

‘Ik heb destijds een pistool tegen mijn hoofd gehad’, vertelt hij. ‘Ik heb mensen gezien voor wie die wijk een getto is, waar ze vergeten zijn. Ik zag tieners die zijn gaan stelen en zich geen onderdeel van Nederland voelen. Ik woonde in een project dat Eiland 8 heette, waarbij wij als witte studenten midden in de wijk gingen wonen. Pas toen wij daar waren, trok de gemeente de subsidiepot open om de wijk te verbeteren. Ik snap de boosheid van de mensen die daar wonen. Die tienertjes hebben me een pistool tegen mijn hoofd gezet om me te beroven. Ze hebben me ermee op mijn hoofd geslagen. Ik weet niet wie zij waren en welke afkomst ze hebben.’

Zijn ervaringen maken hem kritisch over ons land: ‘Nederland is jarenlang geen gastheer geweest. Daarvoor betalen we nu de prijs. Het is nog steeds niet gebleken dat het uitsluiten van mensen de beste manier is om daarmee om te gaan.’

Daarnaast vindt Schaap racisme een reëel probleem. Daarbij kijkt hij ook zelf in de spiegel: ‘Als ik heel eerlijk ben tegen mezelf, weet ik dat ik soms verschrikkelijke gedachten heb als ik een donker persoon zie. Wij hebben die gedachten meegekregen bij onze opvoeding, uit Sjors en Sjimmie, uit sinterklaasliedjes, uit plaatjes van hoe een donker persoon wordt gepersifleerd. We zijn echter gaan geloven dat we onbevooroordeeld zijn.’

Het zou zomaar kunnen dat Schaap in de toekomst weer met een maatschappelijk geëngageerd project komt. Hij weet het nog niet. De gedachte – in het huidige debat komt die vanzelf op – dat hij hiermee tot het ‘linkse’ kamp hoort, bestrijdt hij met klem. ‘Ik ben een beetje klaar met links of rechts. Ik zie mezelf als christen-anarchist. Ik denk dat Jezus de grootste anarchist was die er is geweest. Hij haalde de bestaande orde onderuit. Daarom is Hij ook veroordeeld, denk ik.’ <