‘Syrië is niets zonder christenen’

Utrecht

Met een gevoel van dankbaarheid brengt de Syrische bisschop Audo voor het eerst een bezoek aan Nederland. Vrijdagavond spreekt hij in Amsterdam over de kerk in oorlogstijd tijdens een oecumenisch symposium. Hij zal daar herinneren aan de rol van de Nederlandse jezuïet Frans van der Lugt in Homs. ‘Ik heb hem leren kennen als een oprecht gelovige, een man van vrede, die ondanks bedreigingen toegewijd bleef aan Syrië en zich daarmee geliefd maakte onder christenen en moslims.’

De pater werd in april 2014 vermoord door extremisten. ‘Pater Van der Lugt hield de Syrische bevolking voor van hun land te houden. Die liefde voor ons land hebben we nog steeds nodig’, benadrukt Audo, op doorreis in Utrecht.

Na vijf bittere oorlogsjaren is de rust weergekeerd in Aleppo, al zijn er af en toe nog vuurgevechten in en om de tweede stad van Syrië. Bisschop Audo is zich bewust van de verholen gevaren. Verdrietig is hij nog steeds over de nooit opgeloste ontvoering van de Syrisch-orthodoxe metropoliet Gregorios Youhanna Ibrahim en de Grieks-orthodoxe aartsbisschop Boulos al-Yazigi uit Aleppo in 2013. De kans dat de twee kerkleiders nog in leven zijn, acht Audo miniem.

‘Maar ik hoef geen bescherming bij mijn werkbezoeken in Aleppo’, zegt hij. ‘En ook bij de kerken in Aleppo is extra bewaking overbodig, want de autoriteiten hebben de veiligheid goed onder controle. Hoe anders is dat in Irak en Egypte, waar de politie kerken en christelijke instellingen moet bewaken tegen terreuraanslagen van gewapende groeperingen.’

De grijze bisschop glimlacht vriendelijk. ‘In Syrië zijn de extremisten van ISIS verslagen. Hun rol is uitgespeeld en ik geloof niet in hun wederopstanding.’ Daesh [de Arabische benaming van ISIS] was volgens hem een kunstmatige organisatie die buiten Syrië is opgezet. ‘Nu is de tijd om uit te zoeken wie achter dit netwerk zat en met welke agenda die extremisten naar Syrië zijn gekomen.’

drie niveaus

De chaldeeuwse bisschop weigert te spreken over een burgeroorlog in zijn land. Het Syrische leger moest in 2012 de strijd aanbinden met ‘gewapende groepen die overal vandaan kwamen, buitenlandse extremisten die geld kregen om in de naam van revolutie en mensenrechten geweld te gebruiken. De vernietiging van het christelijk geloof in Syrië zagen zij als een historische overwinning’, aldus de bisschop. Het paste in hun straatje dat internationale persbureaus de Syrische president Bashar Assad als een tiran afschilderden, meent hij. ‘Dat was een manier om de oorlog als rechtvaardig te verkopen. Het is belangrijk dat journalisten zich baseren op de juiste informatie en niet klakkeloos herhalen wat grote persagentschappen brengen.’

Om het conflict te begrijpen, maakt Audo onderscheid op drie niveaus. ‘Op regionaal niveau komen veel conflicten voort uit de eeuwenoude spanning tussen soennieten en sjiieten. Die religieuze verdeeldheid komt politiek tot uitdrukking door de strijd om de macht in de regio; zie de grote betrokkenheid van Turkije en Saudi-Arabië (soennitisch) tegenover de aanwezigheid van het sjiitische regime van Iran op ons grondgebied.’

Daarnaast spelen op wereldniveau grootmachten als Rusland, de Verenigde Staten, maar ook China en India een rol in Syrië. Die landen hebben economische en geopolitieke belangen bij het olierijke Midden-Oosten. ‘Onder het mom van bescherming van democratie en mensenrechten financieren zij de strijd in Syrië, zij leveren oorlogstuig en rusten milities uit met eersteklas bewapening’, stelt Audo.

Op lokaal niveau worden allerlei groepen, onder wie alevieten, druzen, Koerden, christenen, soennieten en sjiieten, tegen elkaar opgezet of uitgespeeld. Gewapende groepen pogen het conflict naar een puur religieuze oorlog te tillen, maar ‘de overgrote meerderheid van de Syrische bevolking en regering trappen daar niet in’, aldus Audo. Toch zijn de gevolgen zichtbaar, voegt hij eraan toe. ‘Meer dan 60 procent van de gebouwen in Aleppo ligt in puin. In Homs, de derde stad van het land, is zelfs 70 procent kapot geschoten.’

armoede

De situatie rond Aleppo is verbeterd sinds de verdrijving van ISIS en al-Nusra, maar een politieke oplossing is nog niet in zicht. ‘In het noordoosten van Syrië zijn er problemen met de Koerden en de Amerikaanse en Franse troepen daar’, merkt Audo op. ‘In Idlib zijn veel verslagen strijders van ISIS en al-Nusra ondergebracht. Wat moet er met hen gebeuren?’

Daarnaast wijst de bisschop op de wijdverspreide armoede. Circa 80 procent van de Syrische bevolking leeft in armoede, terwijl 5 procent geprofiteerd heeft van de oorlogshandelingen. ‘We hebben steun nodig om gezinnen te helpen. Het tekort aan medicijnen en voedsel is schrijnend. Eten is schaars, vlees is onbetaalbaar. De bevolking is aangewezen op graanproducten, maar door eenzijdige maaltijden raken veel mensen verzwakt en ziek.’

Nu het geweld afneemt, krijgt de kerk de kans haar sociale gezicht te laten zien. ‘Ik ben ervan overtuigd dat de kijk van moslims op christenen verandert. Zij zijn onder de indruk van de liefdadigheid van christenen voor de armen. Helaas is Syrische christenen zo veel angst aangejaagd door extremistische moslimgroepen, dat velen het vertrouwen in hun islamitische buren hebben verloren.’

verlies van een kind

De bisschop betreurt dat veel van zijn landgenoten Syrië willen ontvluchten door een veilig heenkomen te zoeken in Europa. ‘Veel Syriërs zeggen dat ze weg willen om hun kinderen te beschermen. In werkelijkheid is het verlies van hun kind het eerste wat ze overkomt bij aankomst in een Europees land. Ouders raken het gezag over hun gezin kwijt, omdat hun kinderen in Europa het geloof en morele opvattingen van thuis loslaten.’

Nederlandse kerken moeten zich volgens hem inspannen om ervoor te zorgen dat Syrische christenen in hun geboorteland kunnen blijven. ‘Dat kan door steun aan onderwijsprojecten, door hulp bij de wederopbouw, want Syrië is te arm om het alleen te doen. Maar ook door zich goed te laten informeren over wat er werkelijk speelt. Als Europa zorgeloos doet over de opkomst van de islam, vind ik dat naïef.

Syrische christenen mogen trots zijn op hun geschiedenis. Zij horen in Syrië, dat is belangrijk voor ons en voor Europa. Syrië zonder christenen is niets, net zoals Europa niets is zonder de actieve aanwezigheid van christenen.’ <