Rooms-Katholieken, protestanten en doopsgezinden werken samen aan deelwinkel in Makkum
Nog maar drie maanden geleden zaten de terrassen in Makkum bomvol met toeristen. Deze woensdagmiddag herinnert niets daaraan: geen mens op straat, het waait en het regent. Grillroom Sultan en het Chinees restaurant wachten op beter weer en betere tijden. Boven de dijk uit steken de masten van pleziervaartuigen en verderop is het enorme dok van botenfabriek Feadship zichtbaar. Feadship is niet zomaar een botenbouwer – hier worden exclusieve jachten gemaakt voor de rijken der aarde. Ze mogen onder meer Donald Trump tot hun klantenkring rekenen.
De deelwinkel is een initiatief van de kerken in Makkum: protestants, rooms-katholiek en doopsgezind. - beeld Sjaak Verboom
Schuin achter Hotel It Posthús ligt de diaconale deelwinkel van de Makkumer kerken, op de begane grond van een woonhuis aan de Zeedijk. De deelwinkel richt zich op een wat minder exclusief publiek. Vandaag zijn er zelfs helemaal geen klanten, want de winkel is gesloten vanwege corona. Gelukkig heeft een aantal betrokkenen de regen getrotseerd en is speciaal naar de deelwinkel gekomen om het Nederlands Dagblad te woord te staan.
Naast de snorrende haard en met koffie en thee binnen handbereik is het hier comfortabel. De wanden van de ruimte zijn gevuld met stellingkasten met serviesgoed, boeken en speelgoed. De deelwinkel is geen kringloopwinkel, zo wordt mij uitgelegd; de spullen zijn bedoeld als middel tot sociaal contact. Niet alleen serviesgoed of boeken deel je hier, maar ook je gezelligheid, je verhalen en je inspiratie. Want van delen word je rijker.
Makkum - De deelwinkel is een initiatief van de kerken in Makkum (prot., r.-k. en doopsgezind), een huiskamer voor het dorp, waar spullen en talenten worden gedeeld, maar ook inspiratie en gezelligheid - beeld Sjaak Verboom
Niet alleen afsluiten, ook perspectief bieden.
vooral ontmoeting
Tijdens de openingsuren – in normale tijden drie middagen per week – komen mensen binnen om wat te snuffelen tussen alle spullen, waarna ze aanschuiven voor een bakkie. Tijdens de eerste lockdown was de deelwinkel dicht, om tijdens de versoepeling in juli de deuren weer te openen. Het zat toen algauw weer vol; afstand houden bleek lastig, zodat men besloot toch weer dicht te gaan.
Het idee voor de deelwinkel ontstond enkele jaren geleden, vertelt Arjen Bultsma {44), pastoor van de Zalige Titus Brandsmaparochie. ‘Om financiële redenen moest de kerk in Makkum worden verkocht, waarna we zochten naar een andere manier van presentie. Zodat je niet alleen dingen afsluit, maar ook perspectief biedt voor de toekomst. De caritas was al actief met armoedebestrijding, waardoor diaconie sterk in beeld was. Ons idee was een huiskerk op te zetten. Dat was de sfeer die we wilden bieden: een gebouw met als primaire functie diaconie en als secundaire functie liturgie, dus eigenlijk omgekeerd aan wat gebruikelijk is. Uiteindelijk heeft het wat anders uitgepakt, maar de gedachte vind je nog terug. We kerken nu in de doopsgezinde kerk en het diaconaat heeft een plek in de deelwinkel.’
De Van Doniakerk, de oude hervormde dorpskerk, is nu cultureel centrum. - beeld Sjaak Verboom
‘De deelwinkel is vooral een ontmoetingsplek’, zegt Kees van Kordelaar (55), diaconaal opbouwwerker in de parochie. ‘We zochten naar een middel om laagdrempelige ontmoetingen te organiseren. Het recyclen van spullen leek ons een goede aanpak en zo ontstond de deelwinkel. Hier draait het om de ontmoeting. En méér dan dat: het is niet alleen maar een sociaal project, we doen dit vanuit een gelovige inspiratie. We hopen dat God en religie ter sprake komen in de ontmoeting; we laten niet na om het daarover te hebben en iets dieper te gaan in de gesprekken.’
Een deur in de hal leidt naar een kapelletje, waarin net twee stoelen en een tafeltje met kaarsen en een bijbel passen. Hier beginnen de vrijwilligers hun dienst, met een gebed en het aansteken van de kaarsen.
Een van de vrijwilligers is Rita Elhorst (71). Ze kwam aanvankelijk als bezoeker en is nu gastvrouw. ‘Als ik alleen thuis ben, ga ik maar zitten piekeren. Ik heb veel meegemaakt. Hier ben ik onder de mensen; ik hoor allerlei dingen van de bezoekers en er wordt een beroep op me gedaan. Gastvrouw zijn bevalt me: ik krijg er veel voor terug.’
Ik krijg flyers in handen gedrukt waarop staat: ‘Alles kost niets – maar is van grote waarde’. Toch is niet alles bedoeld om mee te nemen. Zo verdween er eens een Mariabeeldje uit de kapel. Een paar maanden later was het terug; het hing in een plastic zak aan de deurklink. Daarover zijn de medewerkers mild: de persoon had het beeldje nodig, hopelijk is hij of zij erdoor gezegend. Terloops check ik even of mijn jas en tas niet zijn aangezien voor deelwinkelmateriaal. Gelukkig zijn ze er nog. En zo niet, dan was een ander er vast blij mee geweest.
De Protestantse Gemeente komt bijeen in de vroegere gereformeerde kerk Het Anker. - beeld Sjaak Verboom
‘ach, zo’n winkeltje’
Financiële steun krijgt de deelwinkel van fondsen en van de protestantse en de doopsgezinde gemeente. Daarmee is het een project van de lokale kerken samen. Van Kordelaar: ‘Bij de leiding van de kerken merk ik soms wel wat koudwatervrees. En ze moeten hun achterban meekrijgen. Mensen denken soms: ach, zo’n winkeltje, wat doe je daar eigenlijk? Maar als je dat uitlegt, dan staan ze over het algemeen positief tegenover deze vorm van kerkelijke presentie.’
Van Kordelaar is dankbaar dat hij door de kerk is vrijgesteld voor dit werk. ‘Mijn motto is: ‘Een kerk die niet dient, dient tot niets’. Acht jaar geleden heeft de caritas het aangedurfd een beroepskracht aan te stellen; ik word betaald uit het rendement op het vermogen. Ik kon aan de slag als diaconaal opbouwwerker in twee parochies. In de loop der jaren heb ik verschillende initiatieven opgezet: eet- en kookgroepen, een kleding bus, repaircafé, de loodsboot en budgetmaatjes. Tientallen vrijwilligers zijn actief in die projecten. Het betrekken van de geloofsgemeenschap is best een uitdaging, zeker in een tijd van krimp en corona. De kerk is vaak naar binnen gericht. Maar zonder al die fantastische vrijwilligers zouden de diaconale activiteiten er niet zijn. Mijn taak is te zorgen dat zij worden aangesproken op hun kwaliteiten en talenten, dat ze kunnen groeien met elkaar. Dat is een boeiend en niet altijd makkelijk proces, waar ik veel van leer. In al die activiteiten – of nu gaat om spullen, kleding of soep – draait het uiteindelijk om de ontmoeting. De deelwinkel is er voor iedereen; daarom hangt de regenboogvlag buiten als we open zijn. Iedereen is rijk én arm in verschillende opzichten. Iedereen kan iets inbrengen. Het is al genoeg als je jezelf meeneemt.’ ◀
De voormalige rooms-katholieke Sint-Martinuskerk uit 1938. - beeld Sjaak Verboom
Fries orthodox
Het dorp Makkum ligt aan het IJsselmeer en telt 3600 inwoners. Het is onderdeel van de gemeente Súdwest-Fryslân, qua oppervlakte de grootste gemeente van Nederland. Bolsward en Sneek horen erbij en verder tientallen kleine dorpen. De Protestantse Gemeente is de grootste in Makkum; ze komt samen in Het Anker, een functioneel kerkgebouw uit de jaren zestig. Op papier telt de gemeente 900 leden: meest ouderen, maar er zijn ook actieve jonge gezinnen, zegt dominee Anneke Cluistra (35). ‘We zijn allereerst een dorpsgemeente; je hebt geen keus als protestant in Makkum, er is hier één protestantse gemeente, dus je komt vanzelf bij ons terecht. De gemeente is te typeren als ‘Fries orthodox’: het draait hier niet om dogma’s, maar om een soort vanzelfsprekende gelovigheid – een beetje confessioneel en een beetje evangelisch.’
Tot voor kort hielden de hervormden eeuwenlang hun diensten in de Doniakerk aan de rand van het dorp. Een laatmiddeleeuws kerkje, waarvan de naam verwijst naar een adellijk geslacht dat zich inspande voor de bouw van de kerk. Onlangs is de Doniakerk ondergebracht in een stichting, die het gebouw gaat verhuren voor begrafenissen, culturele evenementen en debatten.
In het centrum van Makkum staat de voormalige katholieke kerk, die is verkocht. Vieringen vinden nu plaats in de doopsgezinde kerk, een straat verderop. Pastoor Arjen Bultsma: ‘Makkum is geen parochie meer, maar een locatie van de Zalige Titus Brandsmaparochie, die de hele regio bestrijkt. Op papier telt de locatie Makkum 400 leden. In de kerkdiensten zien we vooral vijftigplussers. Gezinnen zijn er ook wel, maar die kiezen er nogal eens voor om zich bij de parochie in Bolsward aan te sluiten, omdat daar meer gezinnen zijn.’
