De leugendetector is makkelijk te foppen
De leugendetector ziet er in films indrukwekkend uit, maar in de praktijk is het apparaat makkelijk te foppen. Geheugendetectie is een betrouwbaarder alternatief.
In films ontmaskert de leugendetector criminelen en ander gespuis. De realiteit is weerbarstiger: de leugendetector is niet zo betrouwbaar. De uitkomst is makkelijk te beïnvloeden. Bijna geen enkele expert gelooft nog in leugendetectie, vertelt Nathalie Klein Selle. Ze is onderzoeker op het gebied van leugen- en geheugendetectie aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem.
Bij een leugendetector stelt een agent vragen aan verdachte en worden lichaamsreacties zoals zweten, bloeddruk en hartslag gemeten. ‘Als je een schuldige crimineel vraagt, of hij een bankoverval heeft gepleegd, gaan deze lichaamsreacties omhoog’, legt Klein Selle uit. ‘Maar als je tijdens algemene vragen stiekem met je tenen wiebelt, stijgt je hartslag al. Zo valt een verhoogde reactie bij een verdachte vraag niet meer op’, vertelt ze. ‘En een onschuldige kan in paniek raken van de vragen en door zijn verhoogde hartslag schuldig lijken.’
Wetenschappers zien meer heil in geheugendetectie. ‘Bij geheugendetectie meten we fysieke reacties op het onbewuste geheugen’, zegt Klein Selle, die hierop dit jaar promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. ‘We stellen vragen waar alleen een schuldige het antwoord op kan weten. Als iemand vermoord is met een hamer, laten we een foto van dat moordwapen zien. Ook al ontken je, je hersenen reageren, omdat je die hamer al eerder hebt gezien.’ Door deze reactie dalen je hartslag en ademhaling en ga je meer zweten. ‘Omdat je onbewuste geheugen deze reacties veroorzaakt, kun je ze niet tegenhouden. Daarom is geheugendetectie veel betrouwbaarder.’
De Nederlandse politie maakt zo goed als nooit gebruik van de traditionele leugendetectie. Geheugendetectie is in ontwikkeling en wordt nog niet gebruikt. ‘Als we een leugendetector in een zaak willen gebruiken, moeten we toestemming vragen bij het Openbaar Ministerie’, vertelt politiewoordvoerder Liset van Bale. Dat bevestigt woordvoerder Bart Vis van het Openbaar Ministerie. ‘Met zulke methodes gaan we terughoudend om. De leiding van het OM geeft alleen toestemming als de maximaal mogelijke straf minimaal zes jaar is en als de normale opsporingsmethoden geen uitkomst bieden. De ernst van het misdrijf moet het gebruik van zo’n test rechtvaardigen.’
