‘Uit de kramp geloof-wetenschap’

Wetenschapsjournalist René Fransen schreef een boek waarmee hij christelijke jongeren over deze vragen wil laten nadenken.
Groningen
Hebben we als mensen een vrije wil, of zijn we een slaaf van onze hersenen, zoals neurobioloog Dick Swaab beweert? En wat betekent dat voor een christen? Verandert het begrip ‘zonde’ daardoor niet?
De wetenschap wordt steeds belangrijker in onze samenleving en stelt ook christelijke jongeren voor vragen, zegt wetenschapsjournalist René Fransen. Hij werd door Uitgeverij Royal Jongbloed en ForumC, dat geloof en wetenschap wil verbinden, gevraagd een boek te schrijven dat christelijke jongeren aan het denken zet over vragen uit de wetenschap. Check it out!, een handzaam en informatief boek van 88 pagina’s, is het resultaat.
Wat wilt u christelijke jongeren meegeven over wetenschap in het algemeen?
‘In delen van de christelijke wereld is er de neiging wetenschap weg te redeneren. Of er wordt gesuggereerd dat je moet kiezen: je neemt het op voor de Bijbel, of je vertrouwt de wetenschap. Maar dat is niet zo. Die kramp wil ik eruit halen. Wetenschap wordt steeds belangrijker in onze samenleving. Jongeren groeien ermee op, of je dat nu wilt of niet. Dan kun je niet aankomen met een houding van: laat de wetenschap maar zitten. Je kunt als jongere een uitspraak horen als: “De wetenschap zegt dat wij geen vrije wil hebben.” Zo is het niet, maar zo’n stellige uitspraak zet jongeren wel voor vragen. Hoever reikt het gezag van de wetenschap eigenlijk? En wat kan ik precies met de Bijbel als het gaat om vragen vanuit de wetenschap? Daarover gaat dit boek.’
Voor welke doelgroep is het boek precies bedoeld?
‘Voor christelijke jongeren bij wie vragen vanuit de wetenschap – over het ontstaan van de wereld, over vrije wil, over orgaandonatie enzovoorts – gaan leven. Dat gebeurt bij de een eerder dan bij de ander, maar de doelgroep is in principe jongeren vanaf vijftien jaar. Dit boek moet je niet in je eentje lezen, maar in een groep bespreken. Het zou mooi zijn als iedereen het hoofdstuk leest ter voorbereiding, maar het is vooral een gids voor de gespreksleider. Dat hoeft niet iemand met een wetenschappelijke graad te zijn; met dit boek en de extra informatie en filmpjes op de website van ForumC kun je al een mooi gesprek voeren.’
Onder de vragen over orgaandonatie staat een waarschuwing voor de leider: ‘Pas op voor Bijbelse dwang’. Wat bedoelt u?
‘Dit is zo’n thema waarover de Bijbel niet eenduidig is; de Bijbel geeft geen duidelijke opdracht wel of niet organen af te staan. Je kunt dus verschillende teksten laten spreken, en ook laten buikspreken. Door selectief te lezen, kun je de discussie sturen. Bij zo’n persoonlijk en gevoelig onderwerp als dit, is het belangrijk een open discussie te voeren en niet je eigen voorkeur op te dringen als gespreksleider.’
Fransen wil met zijn boekje jongeren vooral tot nadenken aanzetten, en ze niet te veel sturen. Hij laat daarom mensen met verschillende visies voorbijkomen. Over de ouderdom en het ontstaan van de aarde, komen zowel creationist Tom Zoutewelle als Cees Dekker, die gelooft dat God de wereld via evolutie heeft gemaakt, aan het woord.
U bent het eens met Dekker. Wilde u echt niet jongeren naar die kant sturen?
‘Dat heb ik zo veel mogelijk geprobeerd te vermijden. Het is niet erg om van mening te verschillen, als je je mening maar kunt onderbouwen. Ik wil jongeren uitdagen dingen van een andere kant te bekijken; ze hoeven het niet met mij eens te zijn. De wetenschap is behoorlijk eenduidig over de ouderdom van de aarde. Maar dat is niet de vraag in dit boekje.’
Even goede vrienden met een christen die er anders over denkt dan u?
‘Ja. Het is onvermijdelijk dat je het als christenen oneens bent over bepaalde dingen. Ik ben lid van een enigszins charismatische, evangelische gemeente, en zelfs daarbinnen zijn we het op sommige punten met elkaar oneens. Het mooie vind ik dat die verschillen kunnen blijven bestaan. Als ik een kerk wilde waarin iedereen het in alles met mij eens is, zat ik daar in m’n eentje. Bovendien: verschillen hoeven niet bedreigend te zijn. Ik wil ook graag leren van een ander, hoe hij de Bijbel leest en een relatie met God heeft bijvoorbeeld. Ik vind het alleen een probleem, vanuit mijn beroep als wetenschapsjournalist, wanneer iemand een stelling aanhangt op grond van verkeerde wetenschappelijke argumenten. Iemand die op basis van de Bijbel zegt dat de aarde zesduizend jaar oud is? Prima. Maar als diegene beweert dat dit wetenschappelijk is bewezen, dan ga ik daar tegenin.’
In de tijd van kerkvader Augustinus was er ook al debat over hoe Genesis moet worden gelezen, schrijft u. Met andere woorden: niets nieuws onder de zon. Is dat een fijne gedachte, of juist frustrerend?
‘Dat we het al zo veel eeuwen niet eens zijn over hoe God de wereld precies heeft geschapen, vind ik niet verrassend. De schepping is zo groots! Het heelal, al die sterren en sterrenstelsels; wij mensen zijn heel klein. En toch: God heeft ons geschapen, en Hij gaf ons zijn Woord. Maar hoe Hij alles maakte, dat is voor ons gewoon niet te bevatten.
Ik vind het wel jammer dat we in dit soort discussies vaak niet inzien hoeveel we als christenen gemeenschappelijk hebben. De overeenkomsten zijn veel groter dan de verschillen. Ik las gisteren nog in de Bijbel over verdeeldheid, die er onder de eerste christenen ook al was: “Ik ben van Paulus, en ik van Apollos.” Maar Paulus benadrukt: we zijn allemaal van Christus.’ <