Oproep: verbied voortplanting via stamcellen

Maastricht

Dat stelt een internationale groep wetenschappers en ethici van onder meer de universiteiten van Maastricht en Utrecht in een artikel dat vandaag in het wetenschappelijke tijdschrift Nature staat.

De laatste anderhalf jaar verschenen er verschillende publicaties waarin stamcellen, die kunnen uitgroeien tot verschillende typen weefsels, zijn gebruikt om embryo-achtige structuren te kweken. De meeste studies zijn gedaan met cellen van muizen, maar ook met menselijke stamcellen vinden al dit soort experimenten plaats. Het lukt steeds beter om complexe embryo-achtige structuren te kweken en de kans lijkt dan ook groot, schrijven de onderzoekers, dat op niet al te lange termijn dit soort celkweken niet meer te onderscheiden is van echte embryo’s – eerst bij muizen, maar mogelijk ook bij mensen.

Om onderzoek met kweken van menselijke stamcellen in goede banen te leiden, is antwoord nodig op een aantal lastige ethische vragen. De eerste is of deze gekweekte structuren dezelfde juridische en ethische status moeten krijgen als een gewoon menselijk embryo. Volgens de schrijvers van het artikel komen veel embryo-achtige structuren daar niet voor in aanmerking: ze missen bepaalde celtypen of ontwikkelingen die nodig zijn voor een echt levensvatbaar embryo. Maar in de toekomst zouden er gekweekte embryo’s kunnen komen die wel dezelfde status als een gewoon embryo krijgen.

De tweede vraag is wat voor soort onderzoek geoorloofd is met deze embryo-achtige structuren. Vooral onderzoek naar vruchtbaarheid en miskramen lijkt belangrijk te zijn. De derde vraag is hoever de embryo-kweken ontwikkeld mogen worden. Dat hangt volgens de auteurs af van de status die gekweekte embryo’s krijgen. Als de maatschappij vindt dat ze dezelfde status hebben als gewone menselijke embryo’s, dan gelden de regels die er nu al zijn voor experimenten met embryo’s.

De laatste vraag is of een celkweek die alleen een deel van een embryo nabootst ook ethische bescherming verdient. Vermoedelijk niet, denken de auteurs, ook nu al hebben bijvoorbeeld cellen die afgenomen worden van een embryo niet dezelfde beschermwaardigheid als een embryo. De vier vragen zouden verder moeten worden besproken door wetenschappers, ethici, juristen, patiëntenorganisaties en gewone burgers.

allerlei toepassingen

Gekweekte menselijke embryo’s kunnen allerlei toepassingen krijgen. Behalve onderzoek naar de ontwikkeling van embryo’s en naar vruchtbaarheid zou de farmaceutische industrie ze kunnen gebruiken voor het testen van geneesmiddelen. Deze gekweekte embryo-achtige structuren zijn in grote aantallen te maken, zodat ze hiervoor te gebruiken zijn. Daarbij is het ook mogelijk ze eerst genetisch aan te passen.

De auteurs doen ook een aantal aanbevelingen. De meest opvallende is de roep om een verbod op het gebruik van uit stamcellen gekweekte structuren voor voortplanting. Daarnaast moeten onderzoekers de internationale ethische regels strikt volgen. Zo is het de bedoeling dat alle experimenten door een onafhankelijke ethische commissie worden beoordeeld. <