Het Boon-orgel in Elburg: een 'Gesamtkunstwerk' met felle kleuren

Felrode en gele vierkanten en driehoeken. Met daartussenin orgelpijpen. Je gelooft je ogen bijna niet als je het ziet. Het is een orgel, maar dan verstopt in een merkwaardig meubelstuk. ‘Mensen vinden het mooi, of ze vinden het lelijk, maar het is in ieder geval uniek’, zegt Maarten Seijbel, de grote man achter het Nationaal Orgelmuseum in Elburg.

Jarenlang was het museum gevestigd in een veel te klein pand. Vorig jaar verhuisde het naar het oudste en een van de mooiste gebouwen van Elburg: het ‘Arent thoe Boecophuis’. Eeuwenlang het raadhuis van het stadje.

structuralisme

Dat het museum kon verhuizen en dit merkwaardige orgel kreeg, is te danken aan de nalatenschap van Gert Boon (1912-2009). Hij was een architect die sterk met geometrische figuren – driehoeken, vierkanten, cirkels – werkte. In zijn stijl, het structuralisme, kan hij worden vergeleken met bekendheden als Aldo van Eyck en Herman Hertzberger. Met hen maakte hij ook deel uit van de redactie van het architectenblad Forum.

Wat heeft dat met dit orgel te maken? ‘Het is een groot huisorgel dat in 1954 door Ernst Leeflang werd gebouwd voor een industrieel en orgelliefhebber uit Deventer, Diderik Leonard Ankersmit’, vertelt Seijbel. ‘Die plaatste het in zijn buitenhuis ‘De Beekhof’ in Bathmen. Na diens overlijden (1975) kocht Boon het instrument en maakte in 1980, samen met binnenhuisarchitect Gerard Möhlmann, een nieuwe kas voor het orgel.’

Zo ontstond een ‘Gesamtkunstwerk’, een eenheid tussen meubelstuk, ruimte en orgel, dat jarenlang in Boons woonboerderij in Hoog Buurlo te zien en te horen was. Na Boons overlijden in 2009 werd een stichting opgericht, die de boerderij zou gaan beheren en voor het publiek openstellen, maar die plannen konden uiteindelijk niet doorgaan.

psalmen spelen

‘We zochten daarom contact met het orgelmuseum om te kijken of het instrument daar geplaatst kon worden’, zegt Eelco Elzenga, een van de bestuursleden van de voormalige stichting Het Gelderse Huisorgel. Uiteindelijk leidde dat tot een fusie tussen het museum en de stichting.

Uit de nalatenschap van Boon kon de verbouwing en inrichting van het voormalige stadhuis worden bekostigd. Achter het oude stadskasteel is nu een voormalige brandweerkazerne door de Apeldoornse architect Ronald Plug spectaculair verbouwd en ingericht tot de ‘Gert Boonzaal’. Het is een mooie ruimte waar concerten op het Leeflangorgel kunnen worden gegeven, groepen ontvangen en zelfs getrouwd kan worden. Elzenga is blij met de nieuwe plek van het orgel. ‘Ik was bevriend met Gert Boon en heb hem vaak gesproken’, zegt de voormalige hoofdconservator en adjunct-directeur van Paleis Het Loo. ‘Hij vroeg me nog wel eens om psalmen te komen zingen, die hij dan op het orgel begeleidde. Beiden kwamen we uit een keurig gereformeerd nest en dat gaf een band.’

nogal scherp

Het vernieuwde museum is nu eindelijk klaar, zegt Seijbel. ‘Vorig jaar november gingen we open. Helaas kon het orgel nog niet in gebruik worden genomen. Het klinkt prachtig in de nieuwe ruimte. Ik was eerst bang dat het nogal scherp zou zijn, zo werden nu eenmaal orgels in de jaren vijftig gebouwd. Maar het is echt als een huiskamerorgel geïntoneerd, dus vrij mild. En het is met 22 stemmen een groot orgel, je kunt er veel verschillende muziekstijlen op laten horen.’

Het Nationaal Orgelmuseum is te vinden aan de Van Kinsbergenstraat 5 te Elburg.

Meer informatie: nationaalorgelmuseum.nl