Crumb tekent Genesis met respect

Hij is de geestelijke vader van bijvoorbeeld Fritz the cat, maar ook de tekenaar die bekend staat om het geweld en de seks in zijn tekeningen. Uitgerekend deze tekenaar zette zich aan het tekenen van het boek Genesis.

Het was te verwachten dat Crumb een loopje met het Bijbelboek zou nemen, dat hij de verhalen naar zijn hand zou zetten, dat zijn boek een satire zou worden. Het is niet gebeurd; Crumb heeft zich strikt aan de tekst gehouden en vooral die laten spreken. De complete Bijbeltekst is dan ook opgenomen in Crumbs boek, vers voor vers.

Als je werkelijk alles in beeld wilt brengen (en dat wilde Crumb), kun je niet heen om de vraag hoe je God moet afbeelden. De tekenaar heeft nog wel overwogen God terug te brengen tot een stem, maar uiteindelijk heeft hij hem toch een (menselijk) uiterlijk gegeven. In de verschillende fasen waarin de beeldroman ontstaan is, heeft Crumb nogal geschaafd aan dat uiterlijk, maar uiteindelijk is er een figuur uitgekomen die me in de verte doet denken aan Mozes, zoals Michelangelo die beeldhouwde, zij het dat die korter haar had en een kortere baard. Een patriarch, machtig natuurlijk, maar toch door Crumb geschapen naar het beeld en de gelijkenis van mensen.

Vers voor vers

Voor de tekst baseerde Crumb zich grotendeels op de Bijbelvertaling van Rober Alter, maar hij wijkt wel eens af. Hier en daar is aan de Bijbeltekst een noot toegevoegd, vaak over de betekenis van namen. De vertaler, Nicolaas Matsier, die ook meewerkte aan de Nieuwe Bijbelvertaling, heeft soms voor de Statenvertaling gekozen, soms de NBG-vertaling, soms de NBV. Wie de tekst leest, leest onmiskenbaar de Bijbel.

Hoofdstuk voor hoofdstuk, vers voor vers volgt Crumb Genesis. Als er in de Bijbel twee keer een scheppingsverhaal staat, tekent hij het twee keer. Ook geslachtsregisters slaat hij niet over; er zijn pagina's die voornamelijk uit getekende pasfoto's bestaan. Crumb, die rooms-katholiek opgevoed is, maar niet gelovig meer is, heeft met respect voor de tekst zijn boek gemaakt. Je merkt pas goed hoe hij de tekst heeft laten spreken als je zijn tekeningen vergelijkt met die van bijvoorbeeld Gustave Doré. Die laatste doen dan wel erg romantisch aan.

Soms zie je ineens de interpretatie van Crumb door het oorspronkelijke verhaal heen. Als de slang Eva aanspreekt, is hij een hagedisachtig figuur die op zijn achterpoten loopt. De slang zal even later vervloekt worden, waarna hij op zijn buik moet kruipen. Crumb heeft geconcludeerd dat hij daarvoor niet op zijn buik kroop.

Onderdrukking

We zien Crumbs interpretatie ook als hij moet tekenen dat in Noachs de tijd 'de boosheid des mensen groot was op de aarde.' Wat is in Crumbs ogen die boosheid? Onderdrukking en geweld.

Een kinderbijbel is Crumbs boek natuurlijk niet geworden. Een verhaal als dat over de dochters van Lot wordt in kinderbijbels meestal overgeslagen, Crumb kon en wilde er niet omheen, net zo min als om dergelijke lichamelijke scènes in de rest van het boek. Over het algemeen heeft Crumb die overigens vrij ingehouden en kuis getekend.

Uit alles blijkt dat het er hem niet om te doen was om aanstoot te geven. Op de cover staat wel de waarschuwing dat kinderen het boek alleen onder geleide mogen bekijken, maar dat zal wel voorzichtigheid zijn met het oog op de Amerikaanse markt.

Je kunt je wel afvragen of een boek dat alleen maar illustraties levert bij de Bijbeltekst, iets toevoegt. Eerlijk gezegd had ik er wat meer van verwacht, had ik meer een visie verwacht, een interpretatie, meer een Crumbboek. De Bijbelverhalen zijn boeiend genoeg en daar hoeft verder geen poespas omheen. De tekst roept ook zijn eigen beelden wel op en als die van Crumb niet ook een eigen verhaal vertellen, kunnen ze misschien wel gemist worden. Het is te vergelijken met de illustraties die Dick Matena maakte bij de boeken van Reve, Wolkers en Elsschot: mooi gedaan, knap werk, heel sfeervol, maar misschien ook overbodig.

Volgens mij wordt een beeldroman interessant als de tekeningen niet slechts plaatjes bij de tekst zijn, maar als ze de functie van de tekst vervullen en dus in de plaats van de tekst komen. Daar heeft Crumb niet voor gekozen en ik ben geneigd dat jammer te vinden.

N.a.v.: Het boek Genesis (beeldroman)

R. Crumb (tekeningen) vert. Nicolaas Matsier. Uitg. De Harmonie/Oog&Blik/Vrijdag, z.pl. 2009. 216 blz. 22,50