Werk omstreden Vermaning te zien
Aanhangers van Tjerk Vermaning pleiten voor zijn eerherstel, met een expositie van de vondsten van deze amateurarcheoloog. Vermaning deed in de vorige eeuw stof opwaaien met vondsten uit de prehistorie.
Amersfoort
Vanaf nu te zien in het Friese Burgum: de vondsten van Tjerk Vermaning (1929-1987), scharensliep, reparateur van grasmaaimachines en amateurarcheoloog. Hij vond talloze stenen werktuigen waarmee in Drenthe ooit mammoeten zouden zijn geslacht. Die werktuigen zijn niet vals, zoals de rechter in Assen in 1977 oordeelde, maar echt, zeggen de samenstellers. Klaas Geertsma (68), kunstenaar en grafisch vormgever uit Groningen, is actief in de APAN, de vereniging Actieve Praktijk Archeologie Nederland, opgericht in 1979 om Vermanings collecties te beheren. Daaruit is de expositie samengesteld in het Streekmuseum Volkssterrenwacht in Burgum. ‘Wij willen rehabilitatie voor Vermaning en dat zijn vondsten weer op waarde geschat worden.’ Geertsma’s grootvader was de eerste die in Nederland sporen van neanderthalers vond. Deze vuistbijl van Nijeterp is in Burgum te zien.
Kort daarna, in 1965, vindt Vermaning bij Hoogersmilde vuistbijlen. Al snel wordt hij een bekende figuur, de media schrijven graag over de ‘eenvoudige ambachtsman die wetenschappelijke opvattingen omverwerpt’. Zijn vondsten zijn sensationeel, de hoeveelheden enorm. ‘Nederlandse historie met vierhonderd eeuwen verlengd’, koppen de kranten. Archeologen trekken zijn vondsten in twijfel. Hij zou de techniek beheersen om deze voorwerpen zelf te maken. Vermaning wordt in 1977 veroordeeld in Assen maar vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. Het publiek sympathiseert met ‘de kleine man’ die het opneemt tegen ‘de geleerden’.
scherpe stenen
In 2003 verscheen Scherpe stenen op mijn pad, van professor H.T. Waterbolk, directeur van het Biologisch-Archeologisch Instituut in Groningen. Vermaning was volgens Waterbolk bedrogen door Assien Bohmers, een archeoloog die in 1937 lid werd van een SS-organisatie, Ahnenerbe. Waterbolk ontsloeg Bohmers, toen diens naziverleden uitkwam. Vermaning verkocht zijn werktuigen aan de provincie en kreeg er in 1966 de Culturele Prijs van Drenthe voor. Van het prijzengeld kocht hij een nieuw schip, dat hij verbouwde tot museumschip.
DNA-onderzoek
Vermaning is opgeofferd aan een conflict in de wetenschappelijke wereld, denkt Klaas Geertsma. ‘Hij was arm, hij had wel enkele boeken over zijn onderwerp, maar het is onmogelijk dat hij deze omvangrijke collectie heeft vervalst.’ Ook Melvin van der Veen van het Streekmuseum Burgum hoopt op nieuw onderzoek en eerherstel voor Vermaning. ‘In zijn tijd geloofde men nog niet dat neanderthalers en mensen tegelijk leefden en elkaar tegenkwamen. Wij weten nu dat dat wel gebeurde. Uit DNA-onderzoek blijkt dat mens en neanderthaler zich vermengden, elk mens heeft een paar procent neanderthaler-genen.’ Maar: Vermaning zou ‘visioenen’ gehad hebben van steentijd-vindplaatsen. Hoe zit dat? Klaas Geertsma: ‘Dat wordt tegen hem gebruikt, maar het is maar eenmaal gebeurd. In het Heikerveld, een groot, stil gebied, zag hij eens in een flits figuren lopen die hij interpreteerde als neanderthalers. Ik zie het als een psychologisch verschijnsel. Sommigen krijgen dat, bijvoorbeeld op een lege maag.’ <
