Remco Veldhuis: ‘Hoe je de Bijbel leest, heeft veel met jezelf te maken’

‘Een komisch-kritische boekrecensie die steeds persoonlijker wordt’, noemt Remco Veldhuis (43) zijn nieuwe show Lang verhaal kort, waarin hij in minder dan twee uur de hele Bijbel samenvat in eigen woorden. De zanger en cabaretier is er niet mee opgegroeid, maar vond dat hij de Bijbel gelezen moest hebben. Een tijdelijke vakantie van Veldhuis & Kemper bood soelaas. Van het een (de Bijbel lezen) kwam het ander (een voorstelling).

Waarom een show over de Bijbel? Er zijn vast niet veel mensen die dat meteen een spannend onderwerp vinden …

‘Haha, ja, ik ben erom uitgelachen en om geprezen. Religie maakt vandaag geen goede reclame voor zichzelf. Seksschandalen in de kerk, oorlog in het Midden-Oosten. Maar je moet een onderscheid maken tussen religie en godsbesef. Gek genoeg werken die twee elkaar ook niet per se tegen. Veel Nederlanders zullen negatief over religie denken, maar de populariteit van The Passion en van de Matthäus Passion in Naarden bijvoorbeeld neemt elk jaar toe.

In elk geval, ik ben in de Bijbel gaan lezen en na tien bladzijden dacht ik: dit moet leuker kunnen. Dan heb je al snel een programma als cabaretier.

Ik wilde de voorstelling eerst produceren en door iemand anders laten uitvoeren, maar mijn agenten zeiden: je moet het zelf doen. Ik zie mezelf nu niet als expert, hoor.’ ­Lachend: ‘Ik heb me opgeofferd voor mijn generatie, een spirituele patatgeneratie.’

Toen u begon te lezen, zat u in een soort midlifecrisis, zegt u in de show.

‘Tot mijn veertigste was ik heel druk om iets te bereiken. En dan ben je veertig. Je hebt een gezin, je weet wat je werk is en waar je goed en niet goed in bent. Ineens kwamen er existentiële vragen.

Wat komt hierna? Over die vraag bleek niet eens zo veel literatuur te bestaan, terwijl ik het toch een grote vraag vind. Misschien ga je nadenken over de dood als je bent waar je moet zijn in het leven. Er is weinig bewijs voor leven na de dood, maar waarom zou het niet kunnen?’

Lijkt het u wat, leven na de dood?

‘Ja, gaaf. Hoewel ik geen idee heb hoe dat eruitziet. Ik geloof niet echt in een hemel en hel, maar misschien dat je ziel wel kan doorleven zonder lichaam. De uitzending gaat door terwijl de radio, of de zender, stuk is.’

Hoe dachten uw ouders over religie?

‘Mijn moeder had er een hekel aan. Zij zat van haar vijfde tot twaalfde op een kostschool waar nonnen een schrikbewind voerden. Toen ze zeven was, at ze wat kruimeltjes van een koekje in een vensterbank, vlak voor de communie. Maar voor de communie mocht je niet eten. Een non had haar gezien en zei: “Jij gaat naar de hel.” Dan ben je zeven …

Over mijn vader vertel ik in de voorstelling. Hij had een haat-liefdeverhouding met de kerk, door allerlei negatieve ervaringen. Als hij erover sprak, hield hij zijn tanden op elkaar. Toch wilde hij als we in Frankrijk op vakantie waren elke kerk in om een kaarsje aan te steken. Ook al had hij moeite met het instituut, hij hield het besef van iets hogers.’

Stond u door hun ervaringen zelf ook negatief voorgesorteerd?

‘Toen ik 19 was, ging ik samen met een vriendin kamperen. We hadden een leuke avond gehad met een ander stel. Toen zij vertrokken zeiden ze: “Jammer dat jullie niet behouden worden.” Daar schrok ik erg van.

Toch heb ik nooit een negatief beeld van christenen gehad. Mijn ouders projecteerden hun ervaringen in de kerk ook niet op iedere gelovige. Ze hadden vooral moeite met bepaalde dogma’s.’

Hebt u de Bijbel echt van a tot z gelezen?

‘Als ik heel eerlijk ben: Klaagliederen en Kronieken heb ik gescand.’

Leviticus niet? Dat had ik eerder verwacht.

‘Nee, Leviticus vond ik juist grappig. Vooral de herhalingen waren lastig. Ik heb echt hele dagen zitten lezen. In de vakantie zeiden mijn dochters: “Pap, wij gaan zwemmen, ga jij maar lekker in de Bijbel lezen.”

Soms heb ik ’m even weggelegd omdat het te heftig was. Jozua en Richteren bijvoorbeeld. Heel gedetailleerd wordt beschreven hoe steden worden uitgemoord, inclusief vrouwen en kinderen.

Er is een verhaal waarin God de soldaten toestaat na een massamoord 32.000 overlevende maagden voor zichzelf te gebruiken. Dat zijn gewoon ISIS-praktijken! En dat is dan Gods woord. Dat vind ik lastig te rijmen.’

Hoe hebt u zich verder voorbereid op de voorstelling?

‘Regisseur Maarten van Voornveld was mijn gids. Hij is van huis uit christen en kent de Bijbel goed, maar op punten waar het rammelt is hij ook kritisch. Dat is prettig werken. Ik wilde niet iemand met wie ik niet open en onbevangen naar de Bijbel kan kijken, maar ook niet iemand die het boek alleen maar afbrandt. De Bijbel is multi-interpretabel, dat maakt het zo lastig.

De een leest een passage en besluit vluchtelingen te gaan helpen, terwijl een ander in dezelfde passage reden ziet om een aanslag te plegen op een abortuskliniek. Hoe je de Bijbel leest, heeft ook heel veel met jezelf te maken, volgens mij.’

Voor wie is Lang verhaal kort eigenlijk bedoeld?

‘Mensen die de Bijbel nog nooit hebben gelezen kunnen met mijn voorstelling het nuttige met het aangename verenigen. Ik maak grappen maar ben niet het type dat schoffeert. Toch zal het voor sommige gelovigen een stap te ver zijn. Ik heb zes theologen naar de show laten kijken, om zeker te weten dat ik goed gelezen had. Maar ik wilde niet in interpretatiediscussies verzanden. Ik las de Bijbel heel bleu en heb geprobeerd mijn eigen lezing zo zuiver mogelijk te houden.’

de Grote Baas

In Lang verhaal kort krijgt de toeschouwer de Bijbel te zien zoals Veldhuis – een veertiger die niet met het geloof is opgevoed – die heeft gelezen. De gruwelverhalen in het Oude Testament doen in zijn woorden niet onder ‘voor een aflevering van de misdaadserie Penoza’. Het volk Israël moet veertig jaar dwalen in de woestijn, omdat, aldus Veldhuis, ‘de Grote Baas de tomtom van Mozes heeft gehackt’. Er is veel in de Bijbel waarvan de cabaretier niets begrijpt, geeft hij aan in zijn show. ‘Waarom stond dat boompje in het paradijs? Waarom doet God niet wat vette wonderen, in Syrië bijvoorbeeld?’ Vragen te over, maar hij durft niet helemaal níét te geloven.

Bent u verrast door de Bijbel?

‘Ja. Ik dacht dat het een wollig, archaïsch, zweverig, intellectueel boek zou zijn. Maar eigenlijk is het heel volks. Alledaags. En er worden felle woorden gebruikt. “Ik zal je dit aandoen, en dat …”’

Welk verhaal vindt u het mooist?

‘Over Jezus en de overspelige vrouw. Jezus biedt in zijn eentje weerstand tegen de sociale druk, op basis van zuivere motieven. Als democratie bepalend was, was de vrouw gestenigd.

Dat heeft me aan het denken gezet. In de discussie over Zwarte Piet hoor je vaak dat de meerderheid niets aan het feest wil veranderen. Maar dat is geen argument. Want wat als de meerderheid niet gelijk heeft? Verandering in de maatschappij komt van individuele knokkers.’

Wat denkt u van Jezus?

‘Hij is geen watje, in elk geval. Hij heeft nu een beetje een soft, stoffig imago, maar Hij was een revolutionair. Soms vind ik Hem arrogant, maar dat mag ook wel als je de Zoon van God bent. Hij zegt bijvoorbeeld een paar keer tegen zijn discipelen: “Snappen jullie het nou nóg niet?”’

Bent u blij dat u de Bijbel eindelijk hebt gelezen?

‘Ja. Het Oude Testament is bloederig en soms inconsequent, maar ik denk wel dat het een belangrijk begin is geweest van het scheppen van orde in de morele chaos. Wat doe je wel, wat niet?’ Hij veert op. ‘Dat vind ik ook zo fascinerend: dat morele besef zit ín ons. Als er een oud vrouwtje oversteekt en het stoplicht staat voor mij op groen, mag ik doorrijden, maar zonder dat iemand het me heeft geleerd, rem ik netjes. We weten heel goed hoe we moeten leven. Is dat aangeboren iets God?’

Hoe zit het inmiddels met die midlifecrisis?

‘Ik was al geen ontevreden mens, maar misschien ben ik nu van berusting naar omarming gegaan. Ik ben minder onrustig en meer open-minded.’ Lachend: ‘En ik heb de filosofische kant in mezelf ontdekt.’

Hoe bevalt het om alleen te touren, zonder Richard Kemper?

‘Het is leuk, maar ik mis wel de lol van het delen. Het is alsof je in je eentje in een heel mooi hotel zit. Maar het is weleens goed. Kemper en ik hebben dertien jaar samen getourd. Alsof je elk jaar naar hetzelfde vakantieoord gaat, zodat je op den duur in een hoekje boven aan de foto’s het jaartal moet noteren omdat je anders de foto’s niet meer uit elkaar kunt houden. Dat gevoel moet je zien te voorkomen als cabaretduo, we moesten even uit onze comfortzone. Dit is naakter. Ik kan nu niemand anders de schuld geven als het misgaat …’ ¦