Waarom bleef Aad Kamsteeg het Nederlands Dagblad trouw? Die vraag vermijdt hij in zijn boek Ooggetuige
In het magazine ter gelegenheid van 75 jaar Nederlands Dagblad van september 2019 staat dat Aad Kamsteeg geldt als ‘de hoofdredacteur die het ND nooit gehad heeft’. Mogelijk was hij zelfs invloedrijker dan Jurn de Vries, de feitelijke hoofdredacteur. Dit is te sterk aangezet. Op beslissende momenten gaf De Vries vorm aan een proces waardoor het dagblad veranderde van exclusief vrijgemaakt-gereformeerd tot algemeen christelijk. De vooruitstrevende Kamsteeg werd juist in toom gehouden. In zijn terugblik op vijftig jaar wereldgeschiedenis biedt Kamsteeg een inkijkje in zijn ervaringen, ook bij het ND.
Kamsteeg komt ter wereld in 1940. Hij is acht jaar als zijn vader overlijdt. Ondanks dit gevoelige verlies heeft hij een onbezorgde jeugd. De eerste internationale gebeurtenis die hij via de kranten volgt, is de Korea-oorlog (1950-1953). Sindsdien is hij verslingerd aan het wereldgebeuren. Terugkijkend is hij ook kritisch. Zo laakt hij het organisatorische isolement van de vrijgemaakt-gereformeerden: ‘Iemand die zich in eigen kring opsluit, krijgt op den duur gebrek aan frisse lucht.’
Kamsteeg studeert politicologie aan de Vrije Universiteit, waar hij zich concentreert op het politiek realisme. Deze denkstroming leert dat de mens niet van nature goed is en dat staten verschillende ideologische leefwerelden vertegenwoordigen. Een machtsbalans houdt ze in toom.
Met deze blik gaat Kamsteeg te werk als journalist. Begin 1967 wordt hij buitenlandredacteur bij het Gereformeerd Gezinsblad, nu Nederlands Dagblad. Enkele jaren later raakt hij betrokken bij de Evangelische Omroep. Hij maakt talloze internationale reizen voor omroep en krant. Kamsteeg ziet zodoende christenen in soorten en maten samenwerken, iets waar vrijgemaakten in eigen land fel tegen zijn. Mogelijk dat hij zich hierdoor ontpopt als vooruitstrevende vrijgemaakte. Want dat is hij. Het is geen toeval dat de ‘breedste vrijgemaakte opinieleider’ Jochem Douma opduikt in Oog-getuige als diens intellectuele metgezel.
Twee ervaringen zijn illustratief voor de positie van Kamsteeg: zijn ‘bekering’ ten aanzien van apartheid in Zuid-Afrika en zijn geestelijke inspiratiebronnen in China en de VS. In 1976 reist hij voor het eerst naar het land van de apartheid. Op dat moment heeft hij het idee dat deze gescheidenheid een oplossing biedt voor de grote verschillen tussen zwarten en blanken. Hij spreekt onder meer met Sam Buti, secretaris-generaal van de zwarte Nederduits-Gereformeerde Kerk van Afrika. Als ze samen in de auto zitten, laat een blanke agent hen stoppen. Kamsteeg schrijft: ‘De manier waarop de agent Buti aansprak, was zo denigrerend, dat ik plaatsvervangende schaamte voelde. Terwijl ik beleefd werd behandeld, werd Buti duidelijk als mindere beschouwd.’ Hierdoor gaat Kamsteeg anders over apartheid denken. Twee jaar later bezoekt Douma Zuid-Afrika en neemt ook hij openlijk afstand van apartheid. De vrijgemaakten volgen langzaam maar zeker.
lastigste vragen worden vermeden
Het tweede voorbeeld is een reeks van ervaringen die Kamsteeg opdoet in de VS en China. Intern loopt hij bij het ND al langer te hoop tegen de naar zijn smaak ingedutte intellectualistische vrijgemaakte kerken. Op zijn reizen laat hij zich onbekommerd inspireren. Zo ontmoet hij James Packer en verdiept hij zich in het gedachtegoed van Watchman Nee. Door deze ervaringen gaat hij zich meer focussen op Christus, zijn persoonlijke omgang met God en zijn geestelijke groei. Zijn gereformeerde bagage relativeert hij. Bij thuiskomst schrijft hij gretig over zijn ervaringen in het ND, waarmee hij onder vrijgemaakten de behoefte aan persoonlijke geloofservaringen aanwakkert. Kerkleiders, maar ook de ND-top, reageren gereserveerd. Hoewel hoofdredacteur De Vries niet vies is van verandering, staat hij pal voor een krant met een gereformeerd karakter. Kamsteegs artikelen zetten dat gereformeerde karakter onder druk. Uiteindelijk vindt Kamsteeg met de oprichting van het blad Christen Vandaag (1997) een platform waar hij zijn invloed kan doen gelden. Onbekommerd en vooruitstrevend in eigen kring.
Door zijn reizen naar Zuid-Afrika ging Aad Kamsteeg anders denken over apartheid. De vrijgemaakten volgden langzaam maar zeker. - beeld wikipedia
De afwisseling tussen persoonlijke ervaringen en het wereldnieuws maken Ooggetuige bijzonder. Een autobiografisch werk nodigt uit tot zelfreflectie, maar de lastigste vragen worden vermeden. Neem zijn ‘apartheidsbekering’: hiermee was Kamsteeg breed in eigen bubbel, maar de eerste hervormden en synodaal-gereformeerden bekritiseerden al in de jaren vijftig apartheid. In dat licht is 1976 voor iemand met een adressenboek als Kamsteeg niet vroeg, maar toch eerder rijkelijk laat? En wat te denken van de weerstand die hij ondervond bij het ND: men keek met argusogen naar zijn EO-werk en verleende hem in de jaren tachtig geen toestemming om te schrijven voor opinieblad Koers. Waarom bleef hij het ND desondanks trouw? Aan zulke vragen waagt de auteur zich niet. Liever verdwijnt hij naar de achtergrond bij het wereldnieuws. Misschien is dat wel typisch Kamsteeg: bescheiden en gefascineerd door al wat gaande is. ■
Ooggetuige. 50 jaar journalist in een veranderende kerk en wereld
Aad Kamsteeg. Uitg. Buijten & Schipperheijn Motief, Amsterdam 2020.
320 blz. € 27,90
portretfoto Aad Kamsteeg - Jaap Meijer
