Luister naar

‘Door dit boek ging ik mezelf beter begrijpen’

Interview
Er zijn boeken die je nooit vergeet. Psycholoog Bart Gooijer (49) uit Hardenberg over Het kind dat een kat wilde zijn van Caroline Eliacheff. ‘Het vergt een open houding om je in te leven in babytaal, maar wie zich die kunst eigen maakt, zal zich ook beter in volwassenen kunnen verplaatsen.’
Sophia Geuze Sophia Geuze • redacteur
vrijdag 14 augustus 2020 om 03:00
Bart Gooijer: 'Je hebt aardig wat voorstellingsvermogen nodig om de interpretaties van babyproblemen te begrijpen'.
Bart Gooijer: 'Je hebt aardig wat voorstellingsvermogen nodig om de interpretaties van babyproblemen te begrijpen'. beeld Rikkert Harink

Welk boek heeft het meest indruk op u gemaakt?

‘Dat is onder andere Het kind dat een kat wilde zijn van Caroline Eliacheff. Het gaat over psychotherapie bij baby’s van een paar maanden tot een jaar oud. Het boek staat vol aansprekende verhalen over baby’s in moeilijke situaties en wat deze Franse psychoanalytica doet om ze te begrijpen en te helpen.’

Wanneer las u het voor het eerst?

'Jonge kinderen hoogachten is heel Bijbels, Jezus nam ze heel serieus.'

‘Ik heb het boek 22 of 23 jaar geleden gekocht nadat een collega het me had aangeraden. Het is een heel handzaam geschreven boek, maar je hebt er aardig wat voorstellingsvermogen voor nodig om de interpretaties van babyproblemen te begrijpen. Ik begon net als psycholoog en zat tegenover mensen met verschillende problemen. Er waren er veel bij die zeiden dat het hun goeddeed dat iemand hen begreep. Ik vond het opmerkelijk dat mensen dát vooral belangrijk vonden. Ik ging ernaar streven mensen zo goed mogelijk te begrijpen door goed te luisteren en door te vragen naar hun belevingswereld. Dit boek borduurt daarop voort. Het gaat over verhalen van kinderen die nog niet kunnen praten. Ze hebben een lichamelijke taal, met niet alleen lichamelijke beweging en expressie, maar ook met lichamelijk klachten die een betekenis in zich dragen. Dat trof me. Kinderen vertellen en begrijpen veel meer dan wij aannemen. Daar werd ik me ook bij mijn eigen kinderen heel bewust van. In onze kerk merkte een man een keer op hoe serieus mijn vrouw en ik onze kinderen namen. Wij spraken met hen op een volwassen manier. Dat heeft dit boek wel bij mij aangezwengeld.

In mijn privéleven heb ik meegemaakt hoe het werkt wat Caroline Eliacheff beschrijft. Een bevriend stel had een halfjaar oude baby die al twee tot drie maanden elke avond huilde. De ouders waren radeloos. Ze vertelden me dat het rond de jaarwisseling begonnen was en dat de baby zijn handje aan een sterretje had gebrand. Toen hij op bed lag en weer huilde, ben ik mee naar boven gegaan. Ik ging op ooghoogte bij hem zitten en vertelde wat ik in zijn kamer zag. Op zijn kamer hing een poster van een groene kikker met rode pootjes. Hij wees naar de poster en zei “au”. Ik benoemde dat de kikker een zeer pootje had en dat het jongetje zijn hand had gebrand aan een sterretje. Ik vroeg de moeder een kusje te geven op het kikkerpootje op de poster. Dat deed ze. Later vertelde het stel dat hun zoontje daarna ’s nachts niet meer huilde. Ze vroegen zich af wat voor magiër ik was. Maar er is niets toverachtigs aan. Het is menselijkerwijs proberen te begrijpen wat er is, invoelen, mijn voorstellingsvermogen goed gebruiken, en het geheel onder woorden brengen in de hoop dat ik dingen goed aanvoel.

Het soort denken dat Eliacheff beschrijft, heeft mij ook aangespoord mezelf beter te begrijpen. Ik verloor mijn vader toen ik zestien was. Van een goede leerling veranderde ik in een onverschillige leerling. Althans, zo leek het. Ik zakte voor mijn eindexamen, maar dat interesseerde me niet. Als de dood zo dichtbij komt, ga je je afvragen wat echt belangrijk is. Ik zocht dat in vriendschap en diep doorpraten over het leven. Daarom zat ik niet aan mijn huiswerk, maar met vrienden in het café.’

Kunt u zich citaten herinneren?

‘Nee, wat bleef hangen is de strekking van het boek en de verhalen en concepten eruit. Mensen vertellen hun verhaal niet alleen in woorden, maar ook in kunst, creativiteit, lichaamshouding, gebaren, micro-expressies, zelfs in pijn en lichamelijke aandoeningen. Er is communicatief veel meer mogelijk dan we ons kunnen voorstellen. Eliacheff beschrijft het verhaal van een jongetje met ademhalingsproblemen en korsten op zijn hoofd. Het jongetje is door zijn zwarte moeder afgestaan met de nadrukkelijke wens het in een wit gezin te plaatsen. Eliacheff vertelt hem dat zijn moeder dapper is geweest door hem af te staan omdat ze zelf niet voor hem kon zorgen en ze wilde dat hij het goed zou hebben. Ze vertelt ook dat hij goed is zoals hij is. Dat hij niet van huidskleur hoeft te veranderen vanwege zijn moeders wens. Dat hij zwart mag blijven. Twee weken later zijn de korsten weg. Als we alles reduceren tot medische aandoeningen – al zijn medische behandelingen belangrijk – kunnen we over het hoofd zien dat er misschien meer is wat een kind ons wil vertellen.’

Waarom maakte het boek zo veel indruk op u?

‘Dat het mogelijk is gevoelsmatig zo’n veelomvattend begrip te krijgen voor het levensverhaal van de ander. Ik geloof dat als we ons leren verplaatsen in onze jonge kinderen, we dat ook bij volwassenen kunnen. En dat dit kan zorgen voor gelijkwaardigheid en begrip. Je in een ander verplaatsen is moeilijk. Maar ga achterover zitten en zet je eigen mening, kennis en actuele ervaringen naast je neer. Niet te ver weg, zodat je er niet meer bij kunt als je ze nodig hebt. Niet te dichtbij, om ze niet tussen jou en de ander te laten staan. Je kennis naast je neerzetten, maakt onzeker. Maar als je het doet, sta je wel open voor de ander.’

Hebt u het nog weleens over dit boek? Op een vergadering of feestje bijvoorbeeld?

‘Ja, ik heb het er nog regelmatig over dat het mogelijk is om baby’s en jonge kinderen te begrijpen en met ze te praten. Veel mensen vinden het onvoorstelbaar, omdat jonge kinderen nog niet terug praten. Volgens een logopedist die ik sprak, zouden kinderen geen taal begrijpen en zouden ze reageren op de klank van je stem. Maar volgens Caroline Eliacheff gaat het wel degelijk óók om inhoud van wat je zegt, en die ervaring heb ik zelf ook.’

Herleest u het boek nog geregeld?

‘Ik heb het één keer van kaft tot kaft gelezen en blader er soms nog in. Jonge kinderen hoogachten is heel Bijbels. Denk eraan dat in de Bijbel staat dat Jezus woest wordt, als zijn leerlingen heel jonge kinderen willen verhinderen bij Hem te komen. Hij neemt ze al heel serieus.’

Het kind dat een kat wilde zijn

Caroline Eliacheff. Uitg. Rainbow BV, Amsterdam 1995. 205 blz. € 21,10

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
'In de wandelgangen van de Amsterdamse Stadsschouwburg was meteen sprake van paniek.'

Grote onrust onder schrijvers over mogelijke fusie boekenuitgevers

Auteurs uitgeverij De Bezige Bij zijn zeer bezorgd over plannen voor een fusie tussen uitgeefconcern WPG, waar De Bezige Bij onderdeel van is, en VBK Uitgevers, eigenaar van onder meer de literaire uitgeverijen Atlas Contact en Ambo Anthos.

Angela Saini: ‘Ik geloof niet dat een samenleving automatisch beter is als vrouwen de macht hebben.’

Mannen aan de macht, het is níét natuurlijk, volgens schrijver Angela Saini

‘Wat is van alle tijden?’, vroeg een journalist tijdens een interview aan popster Taylor Swift. ‘Het patriarchaat’, antwoordde ze zonder aarzelen. Maar niets is minder waar, ontdekte wetenschapsjournalist Angela Saini.

Afbeelding

Vechten voor je bestaansrecht in negentig pagina's

Het actieboek voor de Week van het Christelijke Boek is dit jaar geschreven door een Amerikaanse schrijfster. Tamera Alexander - winnaar van vier Christy Awards - komt met de novelle De kans van haar leven en laat de lezer kennismaken met het leven van een vrouwelijke journalis..

'Toch is er nog steeds die associatie van vleesconsumptie met kracht, macht en seksuele potentie.'

Van offercultuur met kilo's vlees naar vegetarisch avondmaal. Hoe onze relatie met dieren is veranderd

'Machtige personen werden volgepropt met vlees totdat ze niet meer kónden.' In het boekessay Waarom we dieren eten verkent cultuurfilosoof Thomas Macho de ingewikkelde relatie tussen mens en dier, vanaf de oertijd tot heden.

Militaire begraafplaats bij Verdun, waar de Europese catastrofe zich in 1916 voltrok.

Europa verkeert in een geestelijke crisis. De schrijver van dit fascinerende boek wijst de oorzaak aan

Als gevolg van het verlichtingsdenken heeft het christendom zijn wervingskracht verloren. Scepsis en twijfel kwamen ervoor in de plaats en baanden de weg voor het huidige complotdenken.

De kathedraal Notre-Dame van Reims vóór de restauratie van Lassus en Viollet-le-Duc; twaalfde en dertiende eeuw. Negentiende-eeuwse gravure door Veuillot, 1881.

Wie dit boek gelezen heeft, begrijpt de middeleeuwen en loopt nooit meer een kathedraal voorbij

De Notre-Dame in Parijs weerspiegelt het denken, voelen en geloven van haar bouwers. In een prachtige heruitgave van een beroemd boek vertelt Georges Duby wat de bouwers van de Notre-Dame bezielde.