Peetvader schrijft petekind

Stanley Hauerwas. Uitg. KokBoekencentrum, Utrecht, 2019. 156 blz.

+ leerzame teksten, hoog niveau

+ sappig genoeg om te blijven lezen

Stanley Hauerwas is een eerlijke opvoeder die je zelf laat denken.

In 2002 vroeg de Britse theoloog Samuel Wells de Amerikaanse theoloog Stanley Hauerwas peetvader te worden van zijn zoon Laurence. In die rol schreef Hauerwas Laurie ieder jaar op zijn doopdatum een brief.

De brieven zijn nu uitgegeven. In Brieven aan mijn peetzoon bespreekt Hauerwas ieder jaar een christelijke deugd: vriendelijkheid, eerlijkheid, geduld, hoop, moed en eenvoud. Stanley Hauerwas werd ooit aangewezen als beste theoloog van de VS. De ouders van peetzoon Laurie zijn ook niet de eersten de besten: vader Samuel Wells is de bekende voorganger van St. Martin-in-the-Fields in Londen en moeder Jo is sinds 2017 bisschop van Dorking, allebei schrijvende theologen.

Peetvader Hauerwas introduceert zich als iemand uit Texas, daar wonen mensen die ‘het gevecht met de harde grond allang verloren hebben’ en daarom geen schone schijn meer hoeven op te houden. Rechtdoorzee volk, de Texanen, en Hauerwas mag dat graag tonen. Een Nederlandse theoloog die hem ontmoette op een congres vertelde hoe hij hem tegenkwam: in cowboylaarzen met bijpassend jack. ‘Stan, the man’, zo staat hij bekend. Hij vertelt met genoegen in deze brieven, dat zijn vader metselaar was en dat die hem stap voor stap het metselvak aanleerde. Van deze deugdelijke werkwijze kon hij zijn verdere leven profiteren.

deugden aanleren

Hauerwas vertelt verhalen en gebruikt die om te laten zien hoe je deugden aanleert. Deugden zijn gedragingen en mentaliteiten die je meekrijgt en die je moet trainen door herhaling. Dat gaat niet alleen over correct en fatsoenlijk gedrag, je hebt de deugden hard nodig om je te beschermen en je staande te houden, want de wereld is in barensnood. Voor een deugdelijk leven heb je beslist anderen nodig, vrienden die je opvangen, bevestigen en die jou de waarheid zeggen en van jou de waarheid willen horen.

Vriendschap noemt Aristoteles het belangrijkste geschenk op aarde. Door vrienden krijg je een eerlijk beeld van jezelf en van de wereld. Vriendschap kost heel veel tijd, want je moet de ander leren kennen. De vraag is, of wij die tijd nog hebben. Maar dan draait Hauerwas het om, hij vertelt het verhaal van Gods vriendelijkheid in de schepping, die blijkt in elk bloeiend madeliefje. Hij is het die ons alle tijd van de wereld geeft om vriendschappen te sluiten met anderen, ook met ‘vreemden’. En hij vertelt het verhaal van de dood en opstanding van Jezus, dat ons bevrijdt van ons egoïsme en ons tot vriendelijke mensen kan vormen. Je bent, schrijft hij, in dat verhaal gedoopt en je moet erin groeien door de verhalen van mensen die hun leven leiden in Christus. Aan de tafel van Christus wordt je verbeeldingskracht geprikkeld: kijk maar, je bent samen in waarheid en vrede, in eerlijkheid en nederigheid. Het leerproces is, dat je verbeelding je leven wordt. Hauerwas is realist genoeg om bij elke deugd ook het tegendeel, het contrast te noemen. Tegenover vriendelijkheid staat egoïsme, maar veel gevaarlijker is de ‘sentimentaliteit’, het onechte en vrijblijvende medeleven. De ware vijanden van de deugden zijn de houdingen die erop lijken. Dat komt omdat we ons met die houdingen tevreden stellen en er zelfs in geloven en onszelf ‘goed’ vinden. We vinden onszelf eerlijke mensen omdat we de waarheid spreken, maar de waarheid spreken maakt je nederig en geduldig omdat de waarheid gezocht moet worden en de waarheid geeft blijdschap omdat ze je bevrijdt.

Leerzaam is het hoe Hauerwas de balans zoekt tussen de inspanning die een deugdelijk leven kost, en aan de andere kant het natuurlijke van deugden, als een houding die bij je past en waarvoor je bestemd bent. Geduld kun je niet leren door je eigen wilskracht, hoop ook niet, je leert het door het geduld en het hopen van anderen. De brieven geven ook een beeld van de sfeer in de VS in die jaren. Ze beginnen in 2002, als er gevochten wordt in Irak en Afghanistan. Als het thema ‘geduld’ aan de orde komt, betekent dit voor Hauerwas ook afzien van geweld. Deugden hebben politieke gevolgen. In 2008 is Obama gekozen en heeft de beurscrisis toegeslagen. We dachten, schrijft hij, dat we baas waren maar we vergisten ons. 'We hebben gewoon geluk dat we leven in een tijd waarin die illusie is uiteengevallen. Als we nu dus als christen willen leven, moeten we leren om elkaar nodig te hebben.'

Trump

In 2017 komt de laatste brief, op het moment dat Trump net verkozen is. Het lijkt erop, schrijft hij, dat we een tijd zijn ingegaan waarin de waarheid niet meer van belang is in het openbare leven en de politiek.

Zijn advies aan de veertienjarige peetzoon: lieg niet. Dan gaat het erom wat het betekent dat je de waarheid spreekt. Overeenstemmend met de feiten, zeker, maar dat is niet genoeg. Je moet thuis raken in de waarheid en dat vraagt veel, want we liegen vaak. We verhullen de waarheid, uit angst dat we de liefde en het respect van onze naasten verliezen. En we liegen vooral tegen onszelf, want we zijn bang om toe te geven dat we gefaald hebben. Eigenlijk liegen we niet omdat we zo verdorven zijn, maar omdat we goed willen zijn. Hauerwas is een eerlijke opvoeder die je zelf laat denken. Hij weet je steeds als een echte cowboy met de lasso van zijn verhalen te vangen. ■